-
Heeft persoonlijkheid invloed op slaapkwaliteit? Het lijkt er sterk op, en dat blijkt uit verschillende cross-sectionele en longitudinale onderzoeken. Deze post werd geïnspireerd door Merijn van de Laar.
Persoonlijkheid wordt beschreven aan de hand van 5 of 6 eigenschappen. Neuroticisme of emotionele stabiliteit beschrijft de gevoeligheid voor stemmingswisselingen en met name negatieve emoties. Conscientieusheid gaat vooral over hoe plichtsgetrouw en minder impulsief men is. De basiscomponenten van persoonlijkheid, genaamd temperament, hebben een stevige genetische basis. De gevoeligheid ligt er waarschijnlijk al voordat men slaapproblemen krijgt.
In de afbeelding is te zien dat een longitudinaal onderzoek waarbij persoonlijkheid werd vastgesteld via een vragenlijst, en in de loop der jaren het slaapgedrag in kaart werd gebracht:
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1002/per.2191
Uit dit onderzoek blijkt dat een lage score op emotionele stabiliteit en conscientieusheid in de loop der jaren samenhangt met later in slaapvallen en vaker wakker liggen (zowel in frequentie als tijd).
Persoonlijkheid kan veranderen, en die verandering gaat met ongeveer 2 procent per decennium. Dat is geen snelle oplossing, dus de vraag is wat je wel kunt doen.
Allereerst begint dat met motivatie en het focussen op vrijwilligheid. Dat betekent dus vooral niet sturen op veranderingstaal. Dat is juist het tegenovergestelde van vrijwilligheid. Het is geïntrojecteerd en dus gericht op sociale acceptatie. De vraag die echt telt is wat beter slapen daadwerkelijk zal opleveren voor de persoon in kwestie. Laat je vooral leiden door oprechte belangstelling en accepteer ook als iemand er niet aan toe is.
Ten tweede gaat het om het aanpakken van de bron van zorg. Dat kan van alles zijn, maar een eenvoudig voorbeeld is de intentielijst. Een simpel blaadje papier waarop je alles opschrijft om te voorkomen dat je iets vergeet. Houd deze lijst open en binnen handbereik. Er zijn concrete aanwijzingen in de literatuur dat dit helpt bij het in slaap vallen:
https://psycnet.apa.org/record/2017-47677-001
Ook trainen we impulscontrole bij lagere conscientieusheid en ook daar zijn aanwijzingen voor dat het trainbaar:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6716382/
Dit zijn slechts enkele van de concrete interventies die we uitvoeren, in plaats van te praten over blauw licht of het effect van cafeïne. Los van het feit dat het effect van deze factoren vaak ter discussie staat, voegt kennis erover zelden iets toe. Het draait om vaardigheden om te veranderen en vooral om vol te houden.
Daarnaast zijn er nog talloze andere interventies mogelijk, maar het het begint altijd met motivatie. En daarbij is één les cruciaal. Als je er vanuit gaat dat gezondheid het doel moet zijn, dan sta je al met 1-0 achter.
Meer leren:
– chivo.nl/leefstijlzorg/ (voor paramedici)
– chivo.nl/mer/ (emotieregulatie)![]()
