Is emotie-eten een zinloos begrip?

We kennen allemaal het clichébeeld van de emotie-eter, die zijn of haar troost vindt in eten. Ook zijn er diverse onderzoeken, die een jeugdtrauma associëren met een verhoogd risico op obesitas. Het sterkt het beeld dat negatieve emoties en stress de oorzaak zijn van de overgewichtsepidemie. Hoeveel klopt er van deze intuïtieve suggestie?

Overgewicht en geluk
Het is bijna een gegeven, dat mensen met overgewicht wel ongelukkig moeten zijn. Is het niet omdat het emotie-eters zijn, dan is het wel omdat men van overgewicht ongelukkig zou moeten worden. Een recente inventarisatie van het CBS bevestigt dit beeld niet. Hier zien we heel duidelijk dat Nederlanders met overgewicht net zo gelukkig zijn als de slanke medelander, mogelijk zelfs gelukkiger, maar dat verschil is niet significant. Bij obesitas zie je het geluksgevoel weer afnemen. Aangezien de kans op klachten bij obesitas toeneemt, is het daarom jammer dat er geen onderscheid is gemaakt tussen met en zonder klachten. Er was overigens in dit onderzoek wel een duidelijke relatie te vinden tussen de perceptie van gezondheid en geluk. In ieder geval is duidelijk dat een beetje overgewicht geen probleem hoeft te zijn voor de geluksbeleving.

Emotie eten of gewoon impulsief eten?

Emotie eten
Als we het hebben over emotionele mensen, dan hebben we het vaak over de groep die doorgaans snel in zogenaamde negatieve emoties vervallen. In de psychologie valt dit onder de persoonlijkheidstrek ‘neurotisme’. Positieve emoties zijn echter ook emoties. Een klassieke publicatie (Macht M 1999) waarin ruim 200 mannen en vrouwen werden geïnterviewd, liet een aantal interessante verbanden zien tussen het hongergevoel en de emoties boosheid en blijdschap. Ook leek er een verband tussen impulsief eten en boosheid, terwijl genietend eten vooral geassocieerd werd met blijdschap. Alle aandacht voor negatieve emoties geeft dus een vertekend beeld.

Mensen eten vooral als ze blij zijn

Blije eters
Naast interviews is het natuurlijk altijd goed om te testen wat mensen nu daadwerkelijk doen. Zo kregen 48 mannen uit een onderzoek (Macht M 2002) de opdracht om 2 uur of 8 uur niets te eten. Vervolgens werden ze aan filmclips blootgesteld die de emotie boosheid, angst, verdriet of vreugde uitlokten, waarna ze toegang kregen tot chocolade. Verdriet en blijdschap lokten tegengestelde reacties uit, want die laatste leidde tot meer eten, terwijl verdriet leidde tot minder eten.

Echte emotie-eters blijken ook andere aanleidingen te vinden om te eten

Van Strien aan zet
Nederland is een autoriteit op het gebied van emotie-eten en met name het werk van Tatjana van Strien is leidend. Haar vragenlijst wordt in meer dan 1.500 onderzoeken gebruikt en kent de classificatie ’emotionele eter’. In haar eigen onderzoek blijkt echter dat  het merendeel van de mensen die tot die categorie behoort, niet meer gaat eten na het uitlokken van een negatieve emotie (van Strien T 2013). Het betekent concreet dat de classificatie emotie-eten in de praktijk weinig waarde heeft, aangezien het gaat om een heel select groepje. Uit een recent onderzoek (Bongers P 2016) blijkt dat de extreme groep onder emotie-eters ook op basis van andere cue’s gaat eten en dat maakt emotie-eten een weinig zinvol begrip. Het idee dat emoties jouw eetgedrag dicteren is een vrijheidsbeperking die de vitaliteit vermindert.

Conclusie
Het mag gezegd worden dat emoties een prikkel geven tot eten. In tegenstelling tot het clichébeeld, zijn dat niet alleen de negatieve emoties. Een veel over het hoofd geziene groep zijn de blije eters, die meer genieten van eten. Daarnaast blijken extreme emotie-eters ook bij andere aanleidingen meer te gaan eten. Emotie-eten is daarom vooral een intuitief begrip, maar de data suggereren dat het wetenschappelijk weinig om het lijf heeft.

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Herpublicatie van het artikel ‘Geluk deel 2: Eten en geluk’ gedateerd 23 mei 2013

• Titel gewijzigd in ‘Emotie eten een zinloos begrip?’
• Een aanvulling op het originele artikel onder het kopje ‘Van Strien aan zet’
• Toevoeging van referentie Bongers P 2016
• Conclusie herschreven

Geraadpleegde bron(nen)

• Bongers P (2013), Jansen A, Havermans R, e.a. Happy eating. The underestimated role of overeating in a positive mood. Appetite. 2013 Aug;67:74-80.
• Macht M (1999) Characteristics of eating in anger, fear, sadness and joy. Appetite. 1999 Aug;33(1):129-39.
  Macht M (2002), Roth S, Ellgring H. Chocolate eating in healthy men during experimentally induced sadness and joy. Appetite. 2002 Oct;39(2):147-58.
• Bongers P (2016), de Graaff A., Jansen A. Emotional’ does not even start to cover it: generalization of overeating in emotional eaters. Appetite 96, 611–616
• van Strien T (2013), Cebolla A, Etchemendy E, Gutiérrez-Maldonado Emotional eating and food intake after sadness and joy. Appetite. 2013 Jul;66:20-5.