Autonomie onbegrepen

door | feb 6, 2019 | Klinisch vitaliteitskundige, vitaliteit, Vitaliteitscoach

Vroeger hadden we weinig mogelijkheden en tegenwoordig hebben we keus ten overvloede, maar we lijken er als maatschappij niet mee te floreren. Regelmatig vernemen we dat die keuzevrijheid leidt tot teveel autonomie en individualisme. Wij zouden daarvoor in de plaats meer bezig moeten zijn met verbondenheid en zingeving. Het losbandig gebruik van de begrippen autonomie en individualisme is problematisch, aangezien de eerste cruciaal is voor ons welbevinden (Ryan RM 2000), terwijl de waarde van de tweede meer cultureel bepaald is.

 

 

Autonomie is een universele basisbehoefte, individualisme niet

Zelfopgelegde regels

Autonomie (van het Griekse autos: zelf, en nomos: wet of norm) betekent letterlijk ‘zelfnormering’ of ‘zelfwetgeving’. De term komt voor het eerst voor in Griekse geschriften uit de vijfde eeuw voor Christus als karakterisering van de politieke status van stadstaten. Het ‘zelf’-deel duidt op het individu, maar dat is niet hetzelfde als individualisme. Het gaat om zelfopgelegde regels en jezelf de regels opleggen om een groep te dienen is heel duidelijk een teken van autonomie, maar niet van individualisme. In het laatste geval gaat het om een filosofisch begrip waarbij de gedachtegangen en de rechten van het individu boven het belang van de gemeenschap worden geplaatst, maar daar is geen sprake van als men autonoom kiest voor het dienen van een gemeenschap. Autonomie is een universele basisbehoefte en individualisme veel meer een regionaal en/of tijdgebonden cultureel fenomeen. De overeenkomsten tussen autonomie en individualisme zijn vooral heel oppervlakkig.

Internalisering en authenticiteit

Autonomie wordt soms vereenzelvigd met het begrip intrinsieke motivatie, maar het is veel breder. Bij intrinsieke motivatie is er een spontane aantrekkingskracht van de activiteit, maar dat hoeft bij autonomie niet het geval te zijn. Je kunt ook een activiteit ondernemen omdat je na overweging hebt besloten dat het belangrijk voor je is. In dat geval moet het in lijn liggen met je waarden. Een waarde is een cognitieve extensie van de basisbehoefte autonomie. Autonomie betekent feitelijk dat je activiteiten kunt ontplooien die je leuk en/of belangrijk vindt. In het laatste geval voer je activiteiten uit omdat ze in lijn liggen met je waarden en normen. Die normen vertellen je iets over de regels. Als deze geïnternaliseerd zijn, ervaar je ze niet als regels, maar als een onderdeel van je authentieke zelf, dus zelfopgelegde regels zoals de oude Grieken het bedoelden. Gemotiveerd zijn voor activiteiten die je leuk of belangrijk vindt, wordt autonome regulatie genoemd, en dat is een categorie van motivatievormen die meer omvat dan alleen de basisbehoefte autonomie. Zo kun je plichten hebben die je niet leuk vindt, maar wel rechtvaardig. In dat geval loopt de motivatie via autonome regulatie. Zelfopgelegde regels die via internalisering bijdragen aan je authentieke zelf zijn een teken van gezonde ontwikkeling. Die internalisering lijkt niet onbeperkt rekbaar, maar biedt vaak meer bandbreedte dan doorgaans wordt verondersteld.

Meer autonomie maakt prosociaal

Prosociaal

Steeds vaker worden we geconfronteerd met het sentiment dat we te veel gericht zijn op onszelf en te weinig op anderen. Kennelijk moeten we meer spreken over verbondenheid. Onze problemen worden vaak toegeschreven aan individualisme, hedonisme en daarmee egoïsme. Een associatie met autonomie brengt ons echter in de problemen. In het PERMA-model van positieve psychologie staat bijvoorbeeld geen autonomie, en hetzelfde geldt voor positieve gezondheid. De meeste factoren in het PERMA-model of het Positieve Gezondheid Spinnenweb zijn ook geen basisbehoeften. Het PERMA-model en het Spinnenweb hebben dan ook geen wetenschappelijke basis. Autonomie gaat niet over vrijheid-blijheid, maar over zelfopgelegde regels. Die zou je dan nog steeds egoïstisch kunnen noemen, maar crosscultureel onderzoek toont echter aan dat de ervaring van autonomie juist leidt tot een meer prosociale houding (Donald JN 2021). Autonomie en verbondenheid zijn tegenstellingen, maar complementair aan elkaar. Nog interessanter is dat landen waarin men meer naar persoonlijke waarden kan leven, altijd het hoogst scoren op elke geluksindex. Het zijn ook de landen waar men het meest altruïstisch is. Het gegeven dat daar ook meer individualisme is, is een gevolg van het feit dat dit betekent dat men kan leven naar de eigen persoonlijke waarden. Het is echter ook veel collectivisme, omdat die vrijheid namelijk betekent dat je gelijkgestemden kunt zoeken en daarmee kunt afspreken zonder veroordeeld te worden. Als je echter in een collectivistische cultuur woont, dan zijn individualistische neigingen ongewenst.

Met meer autonomie ervaar je dat je prosocialer wordt

De afbeelding toont een plot van een meta-analyse waaruit blijkt dat minder autonomie (links van de middellijn) leidt tot een antisociale houding, terwijl meer autonomie (rechts) juist leidt tot een prosociale houding. Dit is gevonden in longitudinaal en experimenteel crosscultureel onderzoek, en geldt voor alle leeftijdsgroepen.

Zingeving zonder autonomie is geen zingeving, het is coping

Vrijwillig lijden

Lijden bouwt karakter, zoals Aristoteles zou stellen met zijn systeem van deugdethiek. Hij had het dan over gedrag waarvoor je moeite moet doen. Hierbij kan er sprake zijn van vrijwillig en onvrijwillig lijden. In het laatste geval kan je iets overkomen en dan geef je er betekenis aan. Dat wordt ook wel zingeving genoemd, maar jezelf een verhaal vertellen om het draaglijk te maken is geen zingeving, maar coping. Zingeving is wat ons betreft het toekennen van een waarde aan iets dat zo belangrijk is dat je bereid bent om ervoor te lijden, vrijwillig lijden wel te verstaan. Het idee dat onvrijwillig lijden leidt tot veerkracht heeft weinig bewijs. Er is daarentegen veel bewijs dat onvrijwillig lijden in sommige situaties juist veerkracht vermindert. Acceptatie van een situatie, waardoor je niet meer gegijzeld wordt door het lijden, kan daarentegen wel bijdragen aan autonomie. In dat geval is het effect echter indirect en ontstaat het niet door betekenis toe te kennen. Dan heb je weliswaar vrijheid, maar nog steeds geen richting. Vrijwillig lijden daarentegen zal de weerbaarheid en veerkracht vergroten. Dat bewijs is overtuigend. Het gaat dan om bewuste keuzes in lijn met je waarden. Feitelijk is dat het mechanisme van acceptance commitment therapy (ACT), hoewel zij nogal losjes omgaan met het begrip waarde. In het algemeen zit ACT op het goede spoor, maar mist het steeds de essentie, namelijk dat het niet draait om psychologische flexibiliteit, maar om weerbaarheid en veerkracht als gevolg van autonomie.

Zelfredzaamheid

Autonomie wordt soms door beleidsmedewerkers uitgelegd als zelfredzaamheid, maar het zijn zeker geen synoniemen. Zelfredzaamheid betekent in staat zijn om in je eigen levensonderhoud te voorzien op basis van wederkerigheid. Het betekent dus niet dat je alles zelf kunt, maar dat als iemand anders iets voor je moet doen, je iets van gelijke waarde terug kunt doen. Dat hoeft helemaal niet te leiden tot de ervaring van autonomie. Het kan zelfs betekenen dat je autonomie constant wordt gefrustreerd. Als je namelijk de hele dag op je tenen moet lopen om maar zelfredzaam te zijn, blijft er weinig ruimte over om aan je eigen basisbehoefte van autonomie te voldoen. Het is een verkapte vorm van onvrijwillig lijden. Pas als je hulp nodig hebt en erop kunt rekenen, zonder last te hebben van schuldgevoel of stigmatisering, is er echt sprake van autonomie.

Autonomie ontnemen

Men kan op verschillende manieren autonomie ontnemen, en het ongenuanceerd sturen op zelfredzaamheid is daar een voorbeeld van. Dit komt echter vaker voor en de gevolgen kunnen nadelig zijn. De ervaring van autonomie (als basisbehoefte) en autonome regulatie (als motivatievormen) worden consistent gecorreleerd met algeheel welbevinden (Ryan RM, 2000), welbevinden op het werk (Slemp GR, 2018) en het vermogen om langer vol te houden (Ng Y, 2019). Het afnemen van autonomie wordt gecorreleerd met degeneratie (Donald JN, 2021). Dit kan heel subtiel gebeuren, zoals het sturen op verandertaal zoals dat gebeurt met motivational interviewing (MI), de facto standaard in gespreksvoering in de gezondheidszorg. Dit kan leiden tot motivatie die voortvloeit uit schaamte of schuldgevoelens, wat het volhouden veel lastiger maakt (Ng Y, 2012). Ook kan onrechtvaardigheid de autonome regulatie verminderen en op die manier bijdragen aan complotdenken (Evens N 2022). Het recente rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid gaat over autonomie, maar noemt het “grip“. Daar pleiten ze voor het belang van persoonlijke controle en betogen ze dat beleidsmakers zich zouden moeten verplaatsen in het gevoelsleven van de burger. Gebrek aan autonomie, grip zo je wilt, zou een risicofactor op zich zijn voor gezondheid en zou mogelijk bijdragen aan complotdenken.

Het idee dat je een passie, een roeping of zingeving moet hebben, beperkt juist de autonomie

Vitaliteit

De basis van onze visie op vitaliteit is niet gestoeld op gezondheid, maar op waardigheid. Het betekent dat je je gelijkwaardig voelt en van waarde bent voor anderen. Dat vertaalt zich naar een autonoom en zinvol leven. De autonomie screenen en verhogen is daarmee een belangrijk onderdeel van het vak, dat zich volop ontwikkelt. Autonomie ervaren betekent echter niet dat er richting is in het leven en daarom is werken aan een zinvol leven het andere deel van de functie. Er is gekozen voor zinvol in plaats van zingeving, omdat het laatste een meer bewuste actie suggereert, terwijl er talloze mensen zijn die daar niet mee bezig (hoeven te) zijn. Niet iedereen wordt op gezette tijden overvallen door een denkbeeldig ‘Doe Maar‘-deuntje met de vraag of dit alles is. Vitaliteit gaat wat ons betreft over motiveren, floreren en presteren maar wel op basis van waardigheid.

Inschrijven nieuwsbrief #35

Schrijf je in voor één of beide nieuwsbrieven

Ontvang periodiek onze meest recente nieuwsberichten over vitaliteit en/of leefstijl. Als het geen waarde (meer) toevoegt dan kun onderaan de nieuwsbrief met een paar klikken uitschrijven.


Conclusie

Autonomie wordt veelal verward met individualisme, maar autonomie gaat over vrijwilligheid en het is daarom weinig zinvol om dit te verwarren met individualisme, aangezien je vrijwillig kunt besluiten een groep te dienen. Dat is nog steeds autonoom, maar zeker niet individualistisch. Het verhogen van de autonomie heeft een duidelijk positieve invloed op het welbevinden van de mens, zo blijkt uit ruim 40 jaar psychologisch onderzoek. Op basis van het beste bewijs lijkt het vooral raadzamer om eerst te werken aan autonomie in plaats van zingeving.

Meer lezen uit deze categorie 'Beroepsontwikkeling':

Introductie Chivo kompas

Introductie Chivo kompas

Wat is de basis van duurzame vitaliteit, de energie die nodig is om je leven lang doelen na te streven? Dat kun je meten aan de hand van de psychologische basisbehoeften. We hebben ze voor je samengetrokken tot het Chivo kompas.  Vitaliteit en waardigheid Vitaliteit...

Connect community, welkom!

Connect community, welkom!

Chivo heeft altijd actief geïnteracteerd met (aspirant)professionals, omdat kennis delen en verantwoording afleggen voor claims behoren tot de kernwaarden. We zullen dit blijven voortzetten en gaan dat doen op ons nieuwe communityplatform genaamd Connect, dat volledig...

Bestaat voedselverslaving?

Bestaat voedselverslaving?

In een recente wetenschappelijke publicatie komt men tot de conclusie dat er weinig tot geen bewijs is voor de gehypte voedselverslaving (Hebebranda J 2014). Het veronderstelde fenomeen is daarnaast slecht begrepen, aangezien men geen onderscheid maakt tussen de...

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Recente artikelen (kennisbank) uit overige categorieën:

Summerschool 2024: Groeien doe je in de zomer!

Summerschool 2024: Groeien doe je in de zomer!

  Het hele jaar is het druk met een volle werkweek en een hectisch thuisleven. Toch moet je soms bijtanken en dat kan in de zomervakantie, waar je lekker je rust pakt. Meestal begint het na een paar weken alweer te kriebelen en dan kun je de zaken afhandelen,...

Het echte verhaal over Ikigai

Het echte verhaal over Ikigai

Op de foto zie je Mieko Kamiya, een Japanse psychiater en auteur van het boek 'Ikigai ni Tsuite' (Over de zin van het leven). Hoewel ze ze wordt beschouwd als de geestelijke moeder van Ikigai, bestaat het concept al heel lang. Er zijn heel veel misverstanden over...

Problemen met en oplossingen voor ACT

Problemen met en oplossingen voor ACT

Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v202301010)Met Acceptance Commitment Therapy (ACT) weet je feitelijk niet wat het doet, je weet niet waarom je het doet, en ook niet of je rapportages kloppen. Er zijn mensen voor minder ontslagen,...

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

  • 25 feb 2024: Titel veranderd, alinea betekenis toegevoegd, afbeelding autonomie en prosocialiteit toegevoegd, het belang van gevoel met voorbeeld Damasio en een aandachtspunt voor ACT.

Geraadpleegde bron(nen)

  • Ng JY (2012), Ntoumanis N, Thøgersen-Ntoumani C, e.a. Self-Determination Theory Applied to Health Contexts: A Meta-Analysis. Perspect Psychol Sci. 2012 Jul;7(4):325-40
  • Ryan RM (2000) & Deci EL. Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68-78
  • Slemp GR (2018), Kern ML, Patrick KJ, Ryan RM. Leader autonomy support in the workplace: A meta-analytic review. Motiv Emot. 2018;42(5):706-724.