Introductie Chivo kompas

Vitaliteit en waardigheid

Het Chivo kompas

 1. Jezelf kunnen zijn (autonomie en competentie)
Deze cirkel gaat over keuzes kunnen maken die in lijn liggen met jouw behoeften en waarden en activiteiten ontplooien waarin je jezelf kunt ontwikkelen. Iedereen heeft dezelfde basisbehoeften, maar we hebben niet allemaal dezelfde waarden. Jouw eigen waarden vormen de persoonlijke routekaart waarmee je je basisbehoeften wilt bevredigen. Dat doe je bij voorkeur door activiteiten te ontplooien waar je je ‘aan’ van gaat. Jezelf zijn betekent dan dat je weet wie je bent, waar je voor staat en wat je kunt.

2. Samen zijn (autonomie en binding)
Wij willen allemaal behoren tot een groep, maar er zijn mensen met wie we samen willen zijn en er zijn mensen met wie we samen moeten werken. We hebben allebei nodig. De mensen met wie je samen wil zijn, zijn de mensen die je zo waarderen dat je jezelf kunt zijn. Samen zijn gaat daarmee over relationele autonomie. Vaak gaat het om meerdere groepen waar je zo gewaardeerd voelt dat je je zelf mag zijn.

3. Samen ontwikkelen (binding en rechtvaardigheid)
Je leeft niet op een eiland, maar in een dynamische wereld waarin alles verandert en steeds op elkaar afgestemd moet worden. Vroeger moesten we bijvoorbeeld vooral samen voor eten zorgen en nu moeten we samen voorkomen dat bijvoorbeeld het klimaat niet ontspoort. Het is meer dan alleen samenwerken, het gaat vooral om samen ontwikkelen op basis van gelijkwaardigheid.

4. Jezelf ontwikkelen (competentie en rechtvaardigheid)
Zolang je leeft ben je bezig met jezelf ontwikkelen. Dat doe je door je te verdiepen in je interesses of activiteiten waar je van ‘aan’ gaat. Meestal gaat dat vanzelf, tenzij je bijvoorbeeld andere zaken of andere mensen altijd voorrang geeft en dan sta je stil. Wanneer dat zo is wordt het tijd om jezelf weer aandacht te geven en jezelf weer te prikkelen. Je bent jezelf dan aan het uitdagen en dat hoeft helemaal niet extreem te zijn. Vaak gaat het vanzelf met activiteiten die je boeien en waar je meer van wilt weten of vaker wilt doen. 

Psychomarkers

Als het gaat om welbevinden, kijkt men al snel naar lichamelijke functies en signalen, zoals bloedglucose, cholesterol of BMI. Deze biomarkers voorspellen of de gezondheidstoestand in de verkeerde richting evolueert, zodat er tijdig kan worden ingegrepen voordat iemand daadwerkelijk ziek wordt. Ze geven echter weinig inzicht in iemands waardigheid, motivatie om voor zichzelf te zorgen, energieniveau of vermogen om vol te houden. Juist deze aspecten zouden we willen weten, omdat ze vaak veel beter voorspellen hoe het met iemand gaat. Daarom hebben we een equivalent nodig van de biomarkers, en dat noemen we psychomarkers. Die psychomarkers zijn de indicatoren die iets zeggen over de mate waarin je psychologische basisbehoeften worden bevredigd. De mate waarin ze worden bevredigd blijkt voorspellend te zijn of je zult floreren of degenereren. Ze zeggen ook iets over de mate van samenwerken en daarmee of je zult presteren of saboteren.   

Vitaliteit is geen gezondheid

De energie hebben om doelen na te streven blijkt ook aanwezig te zijn als je ziek bent, zelfs als je nooit meer beter wordt. Je kunt dan nog steeds gemotiveerd zijn om een waardig leven op te bouwen of zelfs waardig je leven af te ronden. Daar staat tegenover dat er zat gezonde mensen met hun ziel onder hun arm kunnen lopen en helemaal niets meer willen en voor elkaar krijgen. Als je vitaliteit hoog genoeg is, dan heb je ook de motivatie om je gezondheid te verbeteren. Zonder vitaliteit voel je die aandrang niet eens. Het is voorwaardelijk gebleken. Ook TNO en RIVM zijn tot de conclusie gekomen dat vitaliteit niet gelijk is aan gezondheid of kwaliteit van leven. Het gaat over motivatie, energie en veerkracht. Het is de reden waarom we in ons Chivo kompas richten op psychologische en niet op de biologische basisbehoeften.

Vitaliteit is geen geluk

Het is intuïtief om te denken in termen van geluk, maar onze insteek is waardigheid, het idee dat elk mens van waarde is én ook gelijkwaardig is. Ook mensen met mentale ziekten kunnen perioden geen geluk ervaren, maar wel vitaliteit, omdat ze doelen hebben of doelen willen. Sturen op geluk is daarmee in strijd met de realiteit. Als we echter insteken op waardigheid, dan kunnen we ons zelf zijn en hebben we een basis om echt samen te werken. Voor de één leidt dat tot geluk, voor de ander tot zingeving, ook als men daarvoor moet lijden. In alle gevallen leidt het tot een waardig leven, een leven dat de moeite van het leven waard is. Dat geeft een leven lang energie en is de basis voor duurzame vitaliteit.

Maatschappelijke domeinen

Het Chivo kompas met de basisbehoeften/psychomarkers kan in allerlei domeinen worden ingezet. In de gezondheidszorg om het biopsychosociale model aan te vullen, in het privédomein van opvoeding en relaties, in het werk- en schooldomein als het gaat om welbevinden én prestaties, en in het sociaal domein in relatie tot sociale rechtvaardigheid.

De universele toepassing van de psychomarkers is mogelijk omdat ze universeel zijn. Ze zijn in alle onderzochte culturen gevonden. Ze gaan namelijk over de mens en motivatie. Ze vormen de basis van waardigheid en daarmee het uitgangspunt voor beschaving, omdat beschaving gaat over individuele en collectieve waardigheid. De psychomarkers zijn universeel en betekenisvol gebleken in alle culturen. Ze zijn ook van betekenis als het gaat om werk, de relatie met de gemeente, school of de eigen leefstijl. 

Wetenschap

Dit is geen intuïtief samengesteld venndiagram, maar één gebaseerd op wetenschappelijke theorie en statistische analyse. De posities van de cirkels zijn ook niet willekeurig, maar gebaseerd op een circumplex waarin doelen zich statistisch concentreren rondom behoeften. Wanneer deze behoeften bevredigd worden, heeft dat een positieve invloed op het welbevinden, veerkracht, zingeving, prosocialiteit, eigenwaarde en natuurlijk duurzame vitaliteit. De wetenschappelijke onderbouwing van het kompas kun je lezen in onze whitepaper ‘Homo collaboratus, de essentie van duurzame vitaliteit‘.

Duurzame vitaliteit

Als alle cirkels overlappen in je leven, dan ervaar je waardigheid. Je hebt alles van waarde voldoende aandacht gegeven. Dat biedt je een platform voor duurzame vitaliteit, de energie hebben om een waardig leven op te bouwen. Het embleem in het midden is het beeldmerk van Chivo. Dat is gekozen, omdat het Chivo een samentrekking is van het Chinese Chi en het Latijnse Vivo, wat zoveel betekent als het verlevendigen van levensenergie. Vitaliteit dus en is daarmee een integraal onderdeel van het ontwerp. Je ziet dat het bij ons niet draait om geluk of per se een gelukkig leven leiden, maar om een waardig leven. Wat jij de moeite waard vindt is nogal persoonlijk. Het belangrijkste is dat je je realiseert dat je het nooit in je eentje doet, maar met de mensen met wie je wilt zijn en de mensen met wie je moet samenwerken. Het klinkt tegenstrijdig, maar alleen samen kan een ieder zijn persoonlijke basisbehoeften bevredigen. Dat is de basis voor duurzame vitaliteit. 

Kompas quickscan

Ben je benieuwd of je je psychologische basisbehoeften in voldoende mate bevredigt, dan kun je deze korte quickscan invullen. Deze is weliswaar wetenschappelijk gevalideerd, maar is vanwege het beperkt aantal vragen niet in betrouwbaarheid vergelijkbaar met een assessment van een vitaliteitskundige die langere vragenlijsten combineert met een persoonlijke duiding. Met die beperking inachtnemend wensen je veel plezier met de quickscan.

Conclusie

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

• De wetenschappelijke onderbouwing voor het vitaliteitskompas kun je vinden in onze whitepaper ‘Homo collaboratus, de essentie van duurzame vitaliteit‘.