Is spiritualiteit onderdeel van vitaliteit?

door | jan 29, 2018 | Veranderkunde, vitaliteit, Vitaliteitscoach

Vitaliteit betekent voor ons simpelweg meer leven en er zijn diverse factoren die eraan bijdragen of er juist afbreuk aan doen. Met een toename in belangstelling voor spiritualiteit, rijst de vraag of spiritualiteit noodzakelijk is voor vitaliteit.

 

 

Wat is spiritualiteit?
Het begrip spiritualiteit heeft verschillende betekenissen voor verschillende mensen. Sommigen koppelen het met religie en dat kun je vertalen naar het actief belijden in de vorm van het bezoeken van kerken, synagogen, tempels of een moskee. Anderen praktiseren geen religie, maar hebben spirituele overtuigingen of ervaringen zoals verbintenis met de natuur, de ervaring van de collectieve eenheid en transcendentie, het overstijgen van het stoffelijke. In de positieve psychologie proberen ze het nog verder op te rekken met zingeving in het leven, hoop, sociale participatie, innerlijke rust en welbevinden in het algemeen. Met al deze verschillende vertalingen is het lastig het aandeel van spiritualiteit in het goede leven te bepalen. Wij sluiten daarom de aanvullingen van de positieve psychologie uit als het gaat om de definitie van spiritualiteit en houden het bij spirituele overtuigingen en ervaringen die te maken hebben met verbintenissen buiten mensen om (Koenig H 2008).

Aristoteles ging uit van het goede leven en het goede handelen

Het goede leven?
Meer leven kan ook vertaald worden naar het goede leven. De oude Grieken schreven al over het goede leven en Aristoteles noemde het eudaimonia, een moraalfilosofisch begrip dat gaat over een goed leven en het goede handelen, maar dat veelal vertaald wordt naar geluk. Aristoteles heeft een ander idee over geluk dan doorgaans bedoeld wordt. Vandaag de dag is geluk iets dat je ervaart in het moment, terwijl Aristoteles kiest voor het einddoel en hoe men geleefd heeft. Het is om die reden dat hij er naar refereert als het goede leven en niet het prettige leven. Centraal in zijn weg naar het goede leven is het goede handelen. Het goede doen gaat alleen niet altijd gepaard met plezier. Het kan namelijk ook gepaard gaan met het weerstaan van verleiding en het brengen van offers. Het draait om een leven lang goed handelen en men belandt dan in het domein van deugden en moraliteit. Het goede leven heeft volgens Aristoteles meer te maken met zingeving dan met geluk en het is een inspiratiebron voor onderzoekers in de positieve psychologie. Een andere manier van het meten van het goede leven is de persoonlijke ervaring van tevredenheid van het leven tot nu toe. Het tevredenheidsonderzoek van Ed Diener, één van de grondleggers van de positieve psychologie, vormt daar een goede basis voor. Als men hoog scoort op tevredenheid, dan is het een goed leven geweest. Daarnaast is het de vraag of dit los te koppelen is van gezondheid en levensverwachting. Een definitie van het goede leven is dus  zo gemakkelijk nog niet. We kiezen daarom voor de grootste gemene deler:  voldoende controle ervaren waarmee men beslissingen kan nemen, waar men zich goed en niet per se plezierig bij voelt, die geen direct nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid. Met deze definitie kunnen we naar de vraag of spiritualiteit een aspect is van het goede leven.
Het gaat niet om religie, maar wat men doet met religie
Beschermend effect van religie?
Over het algemeen wordt aangenomen dat religie doorgaans kan leiden tot een verbetering van het leven en soms een verslechtering van het leven. Dit in contrast met niet-religieuze spiritualiteit, dat bijvoorbeeld in een Brits onderzoek gecorreleerd werd met een verslechterde mentale gezondheid (King M 2013). Zij zaten eerder aan psychotrofische medicatie, gebruikten vaker recreationele drugs en hadden vaker last van angststoornissen. In een parallel meerlandenonderzoek bleek religie ook niet te beschermen tegen depressie en in sommige gevallen zelfs gecorreleerd te worden met een verhoogd risico op depressie. Het beeld is dus niet zo heel zwart-wit. Het verklaart echter niet waarom religie vaker wel dan niet wordt gecorreleerd met een algemeen beter welbevinden. Het heeft mogelijk te maken met wat men doet met religie, namelijk het samenkomen in een ruimte waar men het geloof belijdt. Het samenkomen en het delen van een overtuiging geeft binding. Dit is een terugkerende vinding en in een overzichtsartikel vindt men ook sterke aanwijzingen dat het beschermende effect vooral lijkt voort te vloeien uit binding, niet met een hogere macht, maar met andere mensen. Religieuze gemeenschappen waarin men voor elkaar zorgt, is het algemeen welbevinden en de levensverwachting hoger (Hovey JD 2014). Daarnaast lijken seculiere mensen het ook uitstekend te doen en dat heeft geleid tot het benadrukken van zingeving in plaats van spiritualiteit.
Het leven heeft geen zin, je geeft het zin
Van spiritualiteit naar zingeving
Eudaimonie, dat men tegenwoordig vertaalt naar zingeving, krijgt na 2.300 jaar weer meer draagvlak door het werk van Victor Frankl en de Carol Ryff. Hoewel Frankl zich vooral richtte op zingeving, heeft Ryff zes factoren gedefinieerd voor psychologisch welbevinden, waaronder zingeving. Ook in het PERMA model van positieve psychologie is zingeving (Meaning) terug te vinden. Geen van de modellen heeft het echter over spiritualiteit in de zin van verbintenis buiten mensen om. Het is mogelijk om die reden dat men steeds vaker spiritualiteit vertaalt naar zingeving en het zou betekenen dat spiritualiteit slechts een weg is naar zingeving. Toch is het nog maar de vraag of zingeving een belangrijke factor is. Een deel van het idee is gebaseerd op een misverstand, namelijk dat iets zin heeft. In een wereld, waarin toeval de overhand heeft, heeft het leven geen zin, je geeft het zin. Zingeving is daarom niet het streven naar een hoger doel, maar ‘slechts’ een verandering van perceptie. Het is onwaarschijnlijk dat zingeving specifiek van belang is voor het welbevinden van mensen. Zingeving kan wel bijdragen aan welbevinden als het ingezet wordt als copingsmechanisme, waarin men betekenis geeft aan het lijden. Het wordt daarmee draaglijker, maar het betekent niet dat de onderliggende oorzaak verdwijnt. Ook doodgaan kun je namelijk zin geven, door jezelf op te offeren, maar met het goede leven heeft het niet zoveel te maken.
De rol van autonomie is ernstig onderschat
Een leven lang onderzoek
Voor Aristoteles is het duidelijk dat het goede leven vooral gemeten wordt aan het einde van het leven en dat maakt onderzoek lastiger, vanwege de lange duur. Toch zijn er diverse onderzoeken waaronder de Grant-, de Gluck- en de Termanobservaties, waarvan de deelnemers hun leven lang vanaf hun tienerjaren om een aantal jaar onderzocht en geïnterviewd zijn. De bevoorrechte mannen van Harvard, waaronder John F. Kennedy, arbeiders en jonge hoogbegaafden, behoorden tot deze populaties. Het leidde tot interessante vindingen, aangezien dat een relatief grote tevredenheid en goede gezondheid niet afhankelijk lijken te zijn van de hoeveelheid groente en fruit die gegeten wordt, ook niet of je getrouwd bent, de hoeveelheid zingeving of lage stressniveaus, maar met het hebben van goede relaties. Ook als je arm bent kun je spiritueel zijn en zingeving hebben, maar het zal om verschillende redenen niet beschermen tegen een kortere levensverwachting, als er geen goede relaties zijn. Zelfs met goede relaties is het duidelijk dat het onvoldoende is, simpelweg omdat armoede autonomiedeprivatie is. Dat Aristoteles het niet heeft over autonomie heeft te maken dat autonomie niet direct gekoppeld wordt met een deugd, maar met egoïsme. Dat is overigens een misverstand, want je kunt de autonome beslissing nemen om anderen te dienen. Dat men het in de positieve psychologie ook niet heeft over autonomie is eveneens opvallend, mede omdat data uitwijzen hoe belangrijk het is voor het welbevinden (Ng JY 2012). Het suggereert dat men de moreel superieure weg kiest in de beste traditie van de oude Grieken. Het betekent echter niet dat we daar per se beter mensen kunnen helpen.

Inschrijven nieuwsbrief #35

Schrijf je in voor één of beide nieuwsbrieven

Ontvang periodiek onze meest recente nieuwsberichten over vitaliteit en/of leefstijl. Als het geen waarde (meer) toevoegt dan kun onderaan de nieuwsbrief met een paar klikken uitschrijven.


Conclusie
De vele definities van spiritualiteit maken het lastig om het onderwerp goed te onderzoeken, maar als men uitgaat van een verbonden voelen met iets groters en niet-menselijks, dan is het duidelijk dat spiritualiteit niet per se het leven verrijkt of beschermend is voor de gezondheid. Aangezien er ook voldoende data voor handen zijn waarin spiritualiteit kan schaden, ligt het voor de hand om onderliggende factoren te bestuderen, waaronder die van autonomie en het hebben van goede relaties. Spiritualiteit kan een onderdeel uitmaken van een vitaliteitstraject, maar er is weinig bewijs voor het idee dat dit een noodzakelijk onderdeel is.

Meer lezen uit deze categorie 'Beroepsontwikkeling':

Introductie Chivo kompas

Introductie Chivo kompas

Wat is de basis van duurzame vitaliteit, de energie die nodig is om je leven lang doelen na te streven? Dat kun je meten aan de hand van de psychologische basisbehoeften. We hebben ze voor je samengetrokken tot het Chivo kompas.  Vitaliteit en waardigheid Vitaliteit...

Connect community, welkom!

Connect community, welkom!

Chivo heeft altijd actief geïnteracteerd met (aspirant)professionals, omdat kennis delen en verantwoording afleggen voor claims behoren tot de kernwaarden. We zullen dit blijven voortzetten en gaan dat doen op ons nieuwe communityplatform genaamd Connect, dat volledig...

Bestaat voedselverslaving?

Bestaat voedselverslaving?

In een recente wetenschappelijke publicatie komt men tot de conclusie dat er weinig tot geen bewijs is voor de gehypte voedselverslaving (Hebebranda J 2014). Het veronderstelde fenomeen is daarnaast slecht begrepen, aangezien men geen onderscheid maakt tussen de...

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Recente artikelen (kennisbank) uit overige categorieën:

Summerschool 2024: Groeien doe je in de zomer!

Summerschool 2024: Groeien doe je in de zomer!

  Het hele jaar is het druk met een volle werkweek en een hectisch thuisleven. Toch moet je soms bijtanken en dat kan in de zomervakantie, waar je lekker je rust pakt. Meestal begint het na een paar weken alweer te kriebelen en dan kun je de zaken afhandelen,...

Het echte verhaal over Ikigai

Het echte verhaal over Ikigai

Op de foto zie je Mieko Kamiya, een Japanse psychiater en auteur van het boek 'Ikigai ni Tsuite' (Over de zin van het leven). Hoewel ze ze wordt beschouwd als de geestelijke moeder van Ikigai, bestaat het concept al heel lang. Er zijn heel veel misverstanden over...

Problemen met en oplossingen voor ACT

Problemen met en oplossingen voor ACT

Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v202301010)Met Acceptance Commitment Therapy (ACT) weet je feitelijk niet wat het doet, je weet niet waarom je het doet, en ook niet of je rapportages kloppen. Er zijn mensen voor minder ontslagen,...

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

  • King M (2013), Marston L, McManus S, e.a. Religion, spirituality and mental health: results from a national study of English households. The British Journal of Psychiatry, 202(1), 68-73
  • Koenig HG (2008). Concerns About Measuring “Spirituality” in Research. The Journal of Nervous and Mental Disease, 196(5), 349-355
  • Leurent B (2013), Nazareth I, Bellón-Saameño J, e.a. Spiritual and religious beliefs as risk factors for the onset of major depression: an international cohort study. Psychol Med. 2013 Oct;43(10):2109-20
  • Ng JY (2012), Ntoumanis N, Thøgersen-Ntoumani C, e.a. Self-Determination Theory Applied to Health Contexts: A Meta-Analysis. Perspect Psychol Sci. 2012 Jul;7(4):325-40