Maakt een gezond microbioom een gezond mens?

Tientallen boektitels, vele cursussen en ontelbare blogs zijn er verschenen over het microbioom. Het betreft de honderden kolonies aan bacteriesoorten die leven in onze darmen. Dit microbioom zou via verschillende wegen een enorme invloed hebben op de gezondheid van mensen en mogelijk zelfs invloed hebben op ons gewicht.

Men kan de samenstelling van microbioom op verschillende manieren beïnvloeden. Het kan via voeding, via probiotica (supplementen met bacteriën) en fecale transplantaties (ontlasting van gezonde mensen overzetten). De meeste onderzoeken zijn gericht op de laatste twee, omdat deze geblindeerd uitgevoerd kunnen worden. Hierdoor wordt men niet beïnvloed door de verwachting. Op een of andere wijze blijft het idee dat de glucosehuishouding noemenswaardig invloed heeft op het gewicht, hardnekkig bestaan. Aangezien het microbioom daar invloed op heeft kan men doorredenerend tot het idee komen dat de obesitasepidemie vooral een darmgerelateerd probleem is. Een nogal vergezochte aanname, waar wel veel belangstelling voor is. Een meta-analyse waarin 13 experimenten zijn opgenomen met probiotica toonde een klein, maar gunstig gewichtsverschil aan met de echte supplementen. In 9 van die onderzoeken is echter ook het vetverlies gemeten en daar werd geen verschil aangetroffen. Aangezien onze darmen liters vocht bevatten, is het dus meer dan waarschijnlijk dat het bescheiden gewichtsverschil ontstaan is door vochtverlies. Ook fecale transplantaties bij mensen leveren tot nu toe niets op, hooguit een aantal korte termijn veranderingen in surrogaateindpunten, maar zeker niet op het gebied van gewichtsverlies. Er staan op dit moment 4 experimenten meer dan 3 jaar lang voorgeregistreerd. Als deze resultaten hadden opgeleverd dan waren deze allang gepubliceerd.

Het overgrote deel van darmanalyses is gebaseerd op de ontlasting en dat is een probleem. De samenstelling in de ontlasting blijkt namelijk niet representatief te zijn voor de populatie in de darm (Zmora N 2018). Veel van de herkolonisatieprotocollen zijn dus gebaseerd op aannames en het is dus maar de vraag wat poepanalyses ons gaan brengen. Het is ook redelijk normaal om probiotica voor te schrijven na het gebruik van antibiotica. Dit zou het microbioomherstel moeten bevorderen, maar dat blijkt niet het geval te zijn. In een onderzoek waarin men probiotica inzette of een placebo, bleek juist de placebogroep sneller te herstellen (Suez J 2018). Ook de inzet van prebiotica, voedsel voor het microbioom in de vorm van supplementen, blijkt weinig effect te hebben. Bij elkaar heeft de pre- en probioticamarkt een markwaarde van tientallen miljarden dollars per jaar zonder noemenswaardig bewijs van effectiviteit. Er zijn zeker toepassingen zoals bij acute diarree, maar het lijkt bijvoorbeeld weinig te doen bij de ziekte van Crohn. Een recent onderzoek bij mensen met prikkelbaar darmsyndroom liet een verlichting van symptomen zien, bij de placebogroep wel te verstaan (Halkjær SI 2018). Er is vooral veel meer onderzoek nodig, voor we dit gaan toepassen in de praktijk.