Is het einde van het schade-pijnmodel nabij?

Stel je voor dat men tijdens een operatie aan een artroseknie niets verandert. De boel wordt opengemaakt, maar vervolgens met onverrichte zaken weer dichtgenaaid. Zou de patient erna beter functioneren en minder pijn ervaren? Het antwoord is ja en net zo goed als bij iemand wiens knie wordt ‘schoongemaakt’. Direct na de operatie, 12 maanden en zelfs 24 maanden later is er geen verschil. Dit klinkt ongeloofwaardig, maar het is de realiteit. Is het einde van het schade-pijnmodel nabij?

Analyse van zes experimenten met nepoperaties

Er hebben inmiddels zoveel van dit soort gerandomiseerde en geblindeerde onderzoeken plaatsgevonden, dat een aantal onderzoekers het tijd vond om de stand van zaken eens op te maken. Ze publiceerden een overzichtsartikel (Louw A 2016), waarin ze zes experimenten bespreken die voldeden aan hun kwaliteitseisen. De auteurs komen na analyse tot de conclusie dat het in veel gevallen niet uitmaakt of je iets wel of niet repareert. De patienten knappen in beide groepen even veel op.

Beeldvormende foto’s zijn doorgaans zelden nuttig

Pijn en schade hebben in veel gevallen geen relatie met elkaar, zo suggereerde beeldvormende apparatuur al (Karel YH 2015). Maar de weerstand tegen dit idee is enorm. Beeldvormende apparatuur zou mogelijk niet goed genoeg zijn. Dat is een valide argument, maar het verklaart niet waarom de helft van de mensen een aantoonbare hernia heeft zonder pijnklachten. Deze operatieve experimenten leveren daarom nog meer bewijs dat pijn en schade geen directe relatie met elkaar hoeven te hebben.

Is het functionele- of pathologische pijn?

Het aloude idee dat er zoiets zou zijn als pijnsensoren is allang overboord. Er is een alarmsysteem, maar deze is losgekoppeld van pijn. Het brein bepaalt namelijk of het overgaat tot de sensatie van pijn. Zelfs als de alarmsensoren om de juiste redenen afgaan, zoals bij een spierscheur, inflammatie of een botbreuk, dan hoeft er nog steeds geen pijn te zijn. Het is namelijk het gevolg van een mening. Daarom is het mogelijk om pijn te minderen met handelingen die geen relatie hebben met de fysieke aanleiding, aangezien een mening beïnvloed kan worden. De vraag is dan nog als deze handeling werkzaam is, of je dan nog mag spreken van een placebo?

Pijn is niet een biologisch-, maar een psychoneurobiologisch fenomeen

Belangrijk is wel om te begrijpen dat als het niet biologisch is, dat het dan niet automatisch psychologisch is. Pijn is namelijk een psychoneurobiologisch fenomeen. “The tissue is not THE issue”, zoals de wijlen fysiotherapeut Robin McKenzie al riep. We kunnen blijven doen alsof dat niet het geval is, maar een tsunami aan bewijs is niet te negeren. ‘The tissue may be AN issue, but is not THE issue’. Praat daarom mensen geen klachten aan op basis van houding, schade of zelfs verzonnen mechanismen. Het is alarmnisme. Neem de client en de pijn serieus en stel gerust. Schade en pijn hebben geen directe relatie. Pijn is een mening van het brein en een vitaliteitstherapeut heeft er zijn specialisme van gemaakt.

The tissue is not THE issue

Conclusie
Het lichaam heeft geen pijnsensoren, maar een complex waarschuwingssysteem dat het brein informeert, die besluit om wel of niet over te gaan op pijn. Die pijn kan uitblijven ondanks schade, maar ook juist ondragelijk aanwezig zijn, zelfs bij absentie van (zichtbare) schade. Het betekent niet dat schade geen invloed kan hebben op pijn, maar dat we af moeten van het schade-pijnmodel en decennia aan pijnwetenschap te omarmen, zodat we onze clienten beter van dienst kunnen zijn.

Meer artikelen uit deze categorie 'Klinische leefstijl':

Dit onderwerp wordt behandeld in de opleidingen:

Recente artikelen (Kennisbank) uit overige categorieën:

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Geraadpleegde bron(nen)

• Karel YH (2015), Verkerk K, Endenburg S, e.a. Effect of routine diagnostic imaging for patients with musculoskeletal disorders: A meta-analysis. Eur J Intern Med. 2015 Oct;26(8):585-95.
• Louw A (2016), Diener I, Fernandez-de-Las-Penas C, Puentedura EJ. Sham Surgery in Orthopedics: A Systematic Review of the Literature. Pain Med. 2016