Is chronische stress het probleem of iets anders?

Vitaliteitscoaching deel 2: Chronische stress is niet het probleem

door | nov 29, 2018 | Veranderkunde, vitaliteit, Vitaliteitscoach

In Nederland, maar ook in de rest van de wereld, gaan er zaken mis. Overgewicht, chronische ziekten en kennelijk nemen ook burn-out/depressie de overhand. Volgens sommigen heeft dat alles te maken chronische stress die het moderne leven met zich meebrengt waar we kennelijk niet voor gemaakt zijn. Het zou teveel en te snel zijn. Volgens ons is chronische stress niet het probleem.

 

 

Hou op over sabeltandtijgers en cortisol, het is irrelevant

Oerstress

Een verhaal over stress kan gek genoeg nooit worden gehouden, zonder dat men refereert naar de oertijd waar we ons alleen maar incidenteel druk hoefden te maken over die zeldzame momenten dat een sabeltandtijger uit de bosjes springt. Daarom zouden we niet gemaakt zijn voor chronische stress en permanent verhoogde cortisolniveaus. Dit verhaal, hoe intuïtief ook, is tijdvulling, het is entertainment, het is je vooringenomenheid voeden, maar het is vooral irrelevant. Veel oermensen waren nomadische jager-verzamelaars en die hadden gewoon stress, chronische stress. Ze stonden op en moesten zich druk maken om water, eten, een overnachtingsplaats, snel omslaand weer, valpartijen, etterende wonden, beslissen wat ze wel of niet meenamen, potentiële vijanden en inderdaad ook die sabeltandtijger. Ze hadden dag in en dag uit chronische stress, zowel fysiek als psychisch. Dat kan een ieder beamen die hikes (voettochten) doet in afgelegen gebieden en die hebben nog meestal voldoende gevriesdroogd voedsel bij zich en high-tech beschermend materiaal tegen de elementen. Het overgeromantiseerde beeld van de oertijd is vooral een mooi verhaal, want chronische stress is namelijk van alle tijden.

Negatieve stress

Wat is stress en waarom is dat een probleem? Stress is een begrip uit de werktuigbouwkunde en gaat over belasting tot het punt dat iets breekt. Dat maakt stress niet goed of slecht. Het probleem ontstaat vooral als men dat werktuigbouwkundig vergelijk wil doortrekken naar mensen. Een blok beton is namelijk op zijn sterkst als deze net uit de fabriek komt. Het wordt daarna alleen maar zwakker door chronische stress. Een baby die net afgeleverd is op deze wereld is op zijn zwakst en die wordt erna alleen maar sterker. Het heeft daarvoor wel stress nodig, chronische stress wel te verstaan. Zwaartekracht is een chronische stressor en we worden er sterker van. Het werktuigbouwkundig vergelijk gaat dus compleet mank. Een mens is organisch en kan zich daarom aanpassen in tegenstelling tot een blok beton. Het probleem is niet chronische stress, maar negatieve stress. In het laatste geval is er sprake van verlies van controle. Zwaartekracht is je vriend, tot je je botten breekt, want dat is verlies van controle en daarmee negatieve stress.

Oude regels zijn niet meer geldig, wat nu?

Informatierevolutie

Waar die negatieve stress vandaan komt is beter te begrijpen als we het in historisch perspectief plaatsen en daarom gaan we van de oertijd naar het einde van de Middeleeuwen. Technologie heeft namelijk onze wereld dramatisch veranderd en dat heeft veel opgeleverd. De boekdrukkunst heeft daartoe de eerste zet gedaan, waardoor informatie in ‘snailmail’-snelheid werd verspreid, maar wel werd verspreid. Veel interessanter nog is dat ideeën werden verspreid, waaronder die van emancipatie. Het heeft uiteindelijk geleid tot afschaffing van de slavernij, maar ook tot actief stemrecht van vrouwen net na 1900. Diezelfde voortschrijdende technologie heeft uiteindelijk ook massale migratie mogelijk gemaakt in de jaren vijftig van de vorige eeuw, waardoor nieuwe culturele invloeden ontstonden. De zogenaamde Judo-Christelijke cultuur kwam daarmee onder druk te staan en de combinatie heeft bijgedragen aan de leegloop van de kerken en de ontzuiling van de maatschappij. De kerk en cultuur zijn intiem met elkaar verbonden en die invloed was merkbaar met bijvoorbeeld de zondag als rustdag, maar ook de weerstand tegen het homohuwelijk. Regels die eeuwenlang golden zijn niet meer en er is niets voor in de plaats gekomen. Of je het eens bent met die regels is minder relevant, want wat overeind blijft is, is dat we nauwelijks meer regels hebben. Alles mag en alles kan en dat leidt paradoxaal genoeg tot verlies van controle.

Als je kind niet populair is dan kun je als ouders nog altijd ervoor kiezen om instagram volgers te kopen voor hem of voor haar.

Wereld vol mogelijkheden

Technologie heeft een wereld met ongekende mogelijkheden ontsloten en ironisch genoeg worden we gelijktijdig dagelijks herinnerd aan onze beperkingen. Zo wordt ons verteld hoe we eruit zouden moeten zien (liever blokjes dan blubber), hoe we ons moeten voelen (als je niet gelukkig bent of geen passie hebt, is er echt iets mis met je) en wat je zou moeten bezitten (om succesvol te zijn). Het is best mogelijk dat iemand oppervlakkig gezien aan al deze eisen kan voldoen, maar dat is dan wel de uitzondering. Als het één op de duizend is, dan is er een kleine kans dat je de persoon kent, maar zelfs als je deze persoon kent, dan weet je dat het de uitzondering is. Eén op duizend betekent bij een populatie van een miljoen dat je duizend van deze uitzonderingen hebt. Technologie en daaruit voortvloeiende media heeft onze perceptie echter voorgoed veranderd. Als je namelijk elke dag een dergelijke uitzondering laat zien op televisie, kun je drie jaar lang non-stop elke dag zo’n uitzondering in de schijnwerpers zetten. De uitzondering wordt daarmee de nieuwe norm, een norm die voor de meesten onhaalbaar is. Het is buiten tijden van oorlog, een verlies van controle op een nog nooit eerder vertoonde schaal. Het idee dat de generatie millennials zwak en ongedisciplineerd is, blijkt niet te zijn gegrond in feiten. Ze hebben alleen een lat te halen, die hoger ligt dan ooit, namelijk die van de uitzondering.

Als ouders moet je tegenwoordig beslissen of je instagram volgers koopt voor je kind

Sociopsychobiologie

George Engel introduceerde in 1977 het begrip biopsychosociaal voor een completere zorg die verder strekt dan het biomedisch model. Hoewel iedereen dat begreep, blijkt 40 jaar later de Cartesiaanse zienswijze nog te regeren. Als er niets biomedisch te vinden valt, dan zal het wel psychisch zijn, zo handelt men in de praktijk. De realiteit is dat de invloed van de omgeving zo groot is dat we hebben gekozen voor de term sociopsychobiologie. We hebben het dus omgedraaid, om aandacht te vragen voor de invloed van de omgeving op ons gevoel, op pijn, maar ook wat we eten. Een onschuldig voorbeeld is foto’s van jezelf bekijken van vroeger. Het kapsel dat je toen had, vond je destijds waarschijnlijk een heel goed idee. Daar heb je mogelijk nu een ander oordeel over. Dat is het effect van de omgeving geweest, die het toen ook met je eens was. Het is voor velen een herkenbaar voorbeeld van hoe de omgeving normen bepaalt en het is diezelfde omgeving die de lat zoveel hoger legt, waardoor je controle verliest. De negatieve stress van deze norm blijkt van invloed te zijn op de keuzes die je maakt en de gevoelens die je hebt. Het streven naar onhaalbare normen leidt er zelfs toe dat ouders, voor hun kinderen, volgers kopen op instagram.

Geluk is hooguit een bijvangst van het goede leven

Vitaliteit

Veel mensen begrijpen dat het nastreven van een te hoge lat niet de weg is, maar ze kunnen het simpelweg niet laten. De constante herinnering door reclame, (sociale) media en de omgeving die het ook nastreeft, is moeilijk te negeren en het idee dat je tekortschiet blijft opdoemen. Zo wordt men een gemakkelijk slachtoffer van lifecoaches of transformatiecoaches, die de de Amerikaanse droom voorspiegelen, waarin alles mogelijk is, als je maar hard genoeg werkt. Motivatievideo’s en -memes die viraal gaan, sterken de illusie dat deze Amerikaanse droom ook voor iedereen bereikbaar is, terwijl het duidelijk gaat om de uitzondering. In de beste versie van jezelf is er kennelijk geen ruimte om simpelweg tevreden te zijn met wie je bent, hoe je eruitziet en wat je bezit. Veel belangrijker nog is dat er geen duidelijk alternatief is, geen regels voor een goed leven. Het leidt tot een vruchteloze jacht naar geluk in plaats van een goed leven. Met het verdwijnen van de kerk en confrontatie met relatief nieuwe situaties zoals een vrouwelijke leidinggevende, maar ook het bestaan van windhandel zoals bitcoins, sterken die onzekerheid. Het idee dat je constant tekort komt, brengt je in een overleefstand. Wat we nodig hebben zijn nieuwe regels, nieuwe normen, die je helpen ijken met wat normaal is en wat bij jou past. Een proces dat veel meer tijd en diepgang verdient dan via (sociale) media kan worden bewerkstelligd. Je kunt daarvoor terecht bij een vitaliteitscoach, die gespecialiseerd is in het helpen met het leiden van een goed leven.

Gerelateerde artikelen:

Inschrijven nieuwsbrief #35

Schrijf je in voor één of beide nieuwsbrieven

Ontvang periodiek onze meest recente nieuwsberichten over vitaliteit en/of leefstijl. Als het geen waarde (meer) toevoegt dan kun onderaan de nieuwsbrief met een paar klikken uitschrijven.

Conclusie

Er gaat iets mis met Nederland en met de wereld. Dat komt niet zozeer door chronische stress, aangezien dat van alle tijden is. Technologie heeft echter een nieuwe wereld gecreëerd, waar de oude leefregels niet bestand tegen zijn. Er zijn echter geen nieuwe regels, waardoor verlies van controle ontstaat en men in een overleefstand terechtkomt. Het gedrag dat daaruit voortvloeit heeft niets meer te maken met een goed leven. Daarom is het belangrijk om de norm te ijken door te ontdekken wat een goed leven behelst en daarvoor kun je terecht bij een vitaliteitscoach.

Meer lezen uit deze categorie 'Coachen':

Basisemoties, niet of nooit geweest

Basisemoties, niet of nooit geweest

door | apr 7, 2016 | 0 reacties

In de TV serie 'Lie to me' blijkt de hoofdpersoon een systeem te hebben ontwikkeld om micro-expressies van het gezicht te lezen en daarmee emoties en intenties te kunnen raden. Dit personage is losjes gebaseerd op psycholoog Paul Ekman, die het idee van Charles Darwin...

De zwakte van de powerpose

De zwakte van de powerpose

door | jan 17, 2016 | 0 reacties

Synopsis: Dr. Amy Cuddy toonde met haar onderzoek (Cuddy AJC 2012) aan, dat een zogenaamde powerpose (zie coverfoto), een krachtige houding dus, leidt tot meer zelfvertrouwen en meetbare veranderingen van testosteron- en cortisolniveaus. Haar TEDx video ging viraal....

Hoe effectief is mindfulness meditatie? Een meta-analyse

Hoe effectief is mindfulness meditatie? Een meta-analyse

door | mei 17, 2014 | 0 reacties

Regelmatig lees je dat mindfulness meditatie effectief is tegen stress, overeten of een angststoornis. Het koesteren van het moment en de roots in het boeddhisme spreken tot de verbeelding. Binnen onze organisatie zijn we er goed bekend mee, maar we hebben nog onze...

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Meer lezen uit overige (kennisbank) categorieën:

Voor chronische pijn kun je naar de vitaliteitstherapeut

Voor chronische pijn kun je naar de vitaliteitstherapeut

door | apr 21, 2018 | 0 reacties

Ongeveer 18 procent van de Nederlandse bevolking heeft last van chronische pijnklachten en ze kunnen niet echt ergens terecht. Bloed- en beeldvormend onderzoek wijzen niets uit en pijnstillers werken steeds korter. De vlucht naar het alternatieve circuit is...

Boekrecensie: Diabetes type 2? Maak jezelf beter

Boekrecensie: Diabetes type 2? Maak jezelf beter

door | feb 18, 2018 | 0 reacties

Een vroegtijdige diagnose, behandeling en leefstijlaanpassingen kunnen diabetes type 2 voorkomen een zelfs terugdraaien. Dit staat op de achterzijde van het boek geschreven door specialisten Hanno Pijl en Karine Hoenderdos. Het is geen nieuw boek, maar wel een die dit...

Hoe effectief en gezond is vasten?

Hoe effectief en gezond is vasten?

door | feb 13, 2018 | 0 reacties

Vasten is een millennia-oude traditie die ingezet werd om zowel het lichaam als de geest te reinigen. Tegenwoordig wordt het steeds vaker ingezet om af te slanken of om metabool gezonder te worden. Gelukkig neemt onderzoek toe en krijgen we langzamerhand steeds betere...

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)