Leefstijl als medicijn? Alleen als men volhoudt!

Nederland is er klaar voor. Leefstijl staat volop in de belangstelling van zorgprofessionals, beleidsmakers, zorgverzekeraars en patiënten. Die laatste groep wil meer regie over de eigen gezondheid en dat betekent de leefstijl aanpassen. Leefstijl is een parapluterm voor al het gedrag dat van invloed is op de gezondheid. Het betekent beter, maar toch vooral minder eten. Het betekent meer bewegen, stoppen met roken en beter slapen. Volgens het RIVM eet Nederland te weinig groente, fruit en vis. Geen pillen, maar paprika riep de huisarts Tamara de Weijer recent strijdlustig in de NRC. De huisarts zou mensen naar de groenteboer moeten sturen in plaats van naar de apotheker. Het klinkt allemaal zinvol, maar de vraag is of het werkt.

Leefstijl is niet nieuw en voor ons al helemaal niet, aangezien het een van onze kerncompetenties is. Met ruim 15 jaar ervaring kennen we de dramatische effecten die een leefstijlverandering kan bewerkstelligen. Wat wij vooral willen benadrukken is dat leefstijl meer omvat dan het advies om de groenteboer te terroriseren, zoals we ook al beschreven hebben in ons artikel ‘Schieten op de Schijf van Vijf‘. Het is weliswaar goed advies, maar een die alleen op korte termijn resultaat biedt. De intentie hebben is namelijk niet genoeg. Willen is niet kunnen gebleken. De huidige modellen en technieken zoals de ASE (attitude, sociale invloed en eigen effectiviteit) en motiverende gespreksvoering schieten dan ook tekort. Zij zijn namelijk allemaal gericht op het veranderen van de intentie, de motivatie. Uit een meta-analyse met 30 onderzoeken blijkt echter dat de intentie niet leidt tot resultaat. Gedragsonderzoekers hebben daarom recent een lijst samengesteld van aandachtsgebieden die noodzakelijk zijn om leefstijlinterventies succesvol te ondersteunen. Motiverende gespreksvoering is slechts 1 van de 9 factoren.

1.    Zelfmonitoring

2.    Stimuluscontrole

3.    Motiverende gespreksvoering

4.    Gedragscontract

5.    Cognitieve herstructurering

6.    Dissociatie

7.    Zelfmotivering

8.    Crisispreventie en -management

9.    Doelen stellen

Het beste dieet, slaap of beweegprogramma is weinig waard als men het niet volhoudt. Wij juichen daarom elk initiatief toe waarin men de regie over eigen gezondheid terug kan geven, maar onze ervaring en de wetenschappelijke literatuur laten heel duidelijk zien dat er meer nodig is dan advies. Iemand naar de groenteboer sturen in plaats van de apotheek, zorgt er nog niet voor dat iemand ook gaat. En ook al zou iemand gaan, wil het nog niet zeggen dat hij of zij het gaat volhouden. Dan hebben we het nog niet eens over alle mogelijke hindernissen en blokkades. Gezondheid dient te worden bezien vanuit een biopsychosociaal perspectief en het betekent dat de mens veranderen zonder de omgeving te veranderen, erg lastig is. Daarnaast blijken mensen vast te lopen met stress, met werk of te struikelen over het leven, waardoor ze succesvolle trajecten afbreken. Deze mensen hebben geen leefstijladvies nodig, maar een vitaliteitscoach, die in eerste instantie helemaal niet geinteresseerd is in gezondheid, maar helpt ontdekken wat het leven de moeite van het leven waard maakt.

Leefstijl is een parapluterm voor al het gedrag dat invloed op de gezondheid heeft. Er is al aardig wat van bekend en de meeste Nederlanders weten in grote lijnen wel wat ze moeten doen, maar ze doen het niet of ze kunnen het niet volhouden. Als we leefstijl serieus willen implementeren, dan zullen we verder moeten gaan dan advies. Sterker nog, we moeten verder dan motiveren. We moeten zelfmanagement bevorderen door mensen vaardigheden bij te brengen, waarmee ze zichzelf of de omgeving zo kunnen veranderen dat het gemakkelijker wordt om vol te houden. Dat is niet een kwestie van het uitdelen van een tip, het is een vak. Welkom bij in ons vakgebied!