De kracht van groen

Het is breed geaccepteerd dat bewegen helpt tegen depressie. Het populaire boek Spark van John Ratey, Amerikaans hoogleraar psychiatrie, sterkt deze gedachte nog eens. Toch valt daar nogal wat op af te dingen en het is nog maar de vraag of bewegen überhaupt helpt tegen depressie of dat het draait om de kracht van groen.

Verklaring of bewijs?

In de visie van Ratey is het effect van bewegen vergelijkbaar met antidepressiva, maar dan zonder de nare bij-effecten (hoofdstuk 5). Hij beschrijft daarbij de rol van de neurotransmitters endorfine, serotonine en dopamine voor onze gemoedstoestand. Hij verklaart vervolgens hoe bewegen het effect van antidepressiva kan versterken en suggereert ook dat bewegen, in veel gevallen, antidepressiva kan vervangen. Ratey sterkt zijn pleidooi met een referentie naar een Nederlands onderzoek onder tweelingen (p. 121), waarin sporten wordt geassocieerd met een verminderde kans op depressie (Moor MH de 2006). Interessant is dat zijn conclusies in strijd zijn met diverse wetenschappelijke overzichtsartikelen, waarin talloze experiment-onderzoeken met bewegen bij depressie zijn beoordeeld (Krogh J 2011, Meaf GE 2008). Kunnen we dit verklaren?

Wandelen, waar?

In een recente publicatie (Nisbet E 2011) werden twee onderzoeken beschreven, waarin de bijdrage van de groene natuur op de gemoedstoestand bij studenten werd getest. De eerste betrof een tour over de campus, waarbij een deel van de studenten door een ‘groene zone’ liep en een ander deel via ondergrondse tunnels. De tour duurde voor beide groepen 17 minuten. De studenten kenden de ware reden achter het onderzoek niet. Achteraf werd in kaart gebracht hoe ze zich voelden, waarbij duidelijk werd dat de gemoedstoestand beter was in de ‘groene’ groep. Het onderzoek werd herhaald, maar nu moesten de groepen van te voren voorspellen hoe ze zich zouden voelen. Daarbij werd duidelijk dat het effect van de natuurroute op de gemoedstoestand werd onderschat. Bewegen was dus niet het onderscheidende component, maar de omgeving. Het effect van een natuur speelt dus mogelijk een rol in onze gemoedstoestand.

Het helpt is niet genoeg

Het hele thema depressie en bewegen illustreert weer eens het belang van wetenschappelijke kennis. In tegenstelling tot wat veel mensen geloven, is het zelden zo dat de resultaten van goede onderzoeken elkaar tegenspreken. Je moet alleen een veel beter beeld hebben van het onderzoeksterrein en de onderzoeksmethodieken. Er zijn namelijk veel begeleiders, die in de praktijk resultaat halen met hun beweeggroepen, wat vervolgens onterecht leidt tot afwijzing van de wetenschappelijke methodiek. Als je echter niet weet wat het werkzame component is, dan weet je ook niet of je iemand optimaal helpt. De ene keer beweeg je in het park en haal je wellicht resultaat en de andere keer in een ‘urban’ omgeving waarbij het effect uitblijft.

Bewegen werkt net zo goed als een antidepressivum

De claim van Ratey dat bewegen in veel gevallen net zo goed werkt als antidepressiva is een feit, maar feiten hebben een context nodig. De context is dat antidepressiva voor een grote groep patiënten, marginaal of geheel niet effectief is (Fouriers JC 2010). Als bewegen net zo goed werkt, dan werkt bewegen dus marginaal of geheel niet. We doen dan dingen om de verkeerde redenen, waardoor we mensen niet optimaal helpen. Verder is de referentie naar het Nederlands tweelingenonderzoek niet helemaal zuiver. Het onderzoek is namelijk helemaal niet ontworpen om de causale rol van bewegen op depressie te testen. Een vervolgonderzoek, dat er wel voor ontworpen is (Moor MH 2008), laat namelijk helemaal geen effect zien. Deze ontbreekt echter in het boek Spark. Dat maakt het geen slecht boek, maar een boek waarin geen tegenbewijs wordt besproken, mag je wel kritisch benaderen. Een leuk verhaal over neurotransmitters is weliswaar een interessante theorie, maar een theorie die niets voorspelt (verbetering bij depressie), is natuurlijk niet zoveel waard.

Nog geen lange termijnresultaten van groen

De factor natuuromgeving is interessant en hoopvol, maar conclusies over lange termijnresultaten kunnen niet worden getrokken uit deze publicatie. Toch is het raadzaam om het mee te nemen in het plannen van je routes en locaties. De aanwijzingen zijn sterk genoeg en er zijn geen nadelen of geen tegenstrijdige feiten van dit standpunt bekend.

Maak gebruik van de kracht van groen!

Meer relevante artikelen uit deze categorie 'Bewegen'

Dit onderwerp wordt behandeld in de volgende opleidingen:

Recente artikelen (kennisbank) uit overige categorieën:

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

• Dit is een repost van 15 nov 2011

Geraadpleegde bron(nen)

• Fournier JC (2010), DeRubeis RJ, Hollon SD, Dimidjian S, Amsterdam JD, Shelton RC, Fawcett J. Antidepressant drug effects and depression severity: a patient-level meta-analysis. JAMA. 2010 Jan 6;303(1):47-53. Review.
• Krogh J (2011), Nordentoft M, Sterne JA, Lawlor DA. The effect of exercise in clinically depressed adults: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Clin Psychiatry. 2011 Apr;72(4):529-38. Review
• Mead GE (2008), Morley W, Campbell P, Greig CA, McMurdo M, Lawlor DA. Exercise for depression. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 4. Art. No.: CD004366.
• Moor MH de (2008), Boomsma DI, Stubbe JH, Willemsen G, de Geus EJ. Testing causality in the association between regular exercise and symptoms of anxiety and depression. Arch Gen Psychiatry. 2008 Aug;65(8):897-905.
• Moor MH de (2006), Beem AL, Stubbe JH, Boomsma DI, De Geus EJ. Regular exercise, anxiety, depression and personality: a population-based study. Prev Med. 2006 Apr;42(4):273-9. Epub 2006 Jan 24.
• Moor MH de (2008), Boomsma DI, Stubbe JH, Willemsen G, de Geus EJ. Testing causality in the association between regular exercise and symptoms of anxiety and depression. Arch Gen Psychiatry. 2008 Aug;65(8):897-905.
• Nisbet E (2011), Zelenski J. Underestimating Nearby Nature: Affective Forecasting Errors Obscure the Happy Path to Sustainability. Psychological Science, 22 (9)
• Ratey JJ (2008) Spark: The Revolutionary New Science of Exercise and the Brain. ISBN: 978-0316113502