Wat is een goede coach?
Het beroep coach is net zo mystiek als alom aanwezig. Of iemand een goede coach is of dat een coach überhaupt waarde toevoegt, daar verschillen de meningen nogal over. Opvallend is dat zo’n standpunt zelden of nooit onderbouwd is en ook niet begint met de vraag wat een coach in essentie doet en wat coachen nu precies is. Laten we daar eens mee beginnen.
Wat is coachen?
Het begrip coach kom uit het Engels en betekent bus. Met die associatie is er sprake van een chauffeur als begeleider en van een bestemming. Daarna houden de overeenkomsten wel op. Het begrip werd in het begin vooral geassocieerd met de sportwereld, waarbij de meerwaarde ten opzichte van de trainer lag op de aandacht voor de mentale en emotionele aspecten in plaats van uitsluitend de fysieke ontwikkeling. Dat accent op de mentale en emotionele aspecten van begeleiden zien we ook terugkomen bij coaches in andere domeinen. Maar dat is weinig specifiek, want waarom wordt er in de sportwereld anders aanvullend beroep gedaan op een mental coach naast de sportcoach. Het is overduidelijk dat aandacht schenken aan mentale en emotionele aspecten onvoldoende specifiek is. Waarom heet de mental coach anders niet gewoon coach. We moeten daarom specifieker worden over wat coachen anders maakt dan trainen of adviseren.
Coachen onderscheidt zich van andere begeleidingstrajecten doordat de client, die veelal coachee wordt genoemd, de expert is. Het gaat namelijk om de gedachten, het gedrag, de gevoelens en de belevingswereld van de coachee zelf. Geen enkele begeleider kan daar namelijk uitspraken over doen, want (observeerbaar) gedrag reflecteert niet altijd de overwegingen. Het is een interessante bron van conflicten, aangezien we anderen vaak afrekenen op gedrag, terwijl we voor onszelf ook de overwegingen meenemen. Naast de expertise van de coachee zelf, is het bij coachen belangrijk dat er een persoonlijk doel is. Zonder doel is het geen coachen, maar counselen. Het doel op zich is voor de coach minder van belang, als het bereiken van het doel maar vooral afhankelijk is van de expertise van de coachee zelf. Coachen is dus mensen begeleiden met het formuleren en behalen van doelen, waarbij de coach vooral gebruik maakt van de expertise van de coachee. Als het bereiken van het doel vooral afhankelijk is van de expertise is van de begeleider dan is men geen coach, maar meer een adviseur of een trainer.
Iedereen coacht, maar niet iedereen is coach
Als coachen vooral leunt op de expertise van de coachee zelf, dan vraag je je wellicht af waarom het überhaupt een beroep is. Is een goed gesprek tussen twee vrienden of twee collegae dan niet een vorm van coachen? Of als een leidinggevende de ondergeschikte helpt. Wat dacht je van ouder en kind? Dat is allemaal mogelijk coachen, als het voldoet aan die simpele regels. Als je vragen stelt aan diegene en het antwoord helpt die persoon een stap dichter bij zijn doel, ben je feitelijk aan het coachen. Het betekent echter niet dat iedereen een coach is, aangezien dat een beroep is. In dat beroep is er sprake van een professionele samenwerking gebaseerd op gelijkwaardigheid. Die gelijkwaardigheid ontbreekt bij de verhouding leidinggevende/ondergeschikte of ouder/kind, hoewel er dan nog steeds sprake kan zijn van coachen. In het beroep coach worden theorie en vaardigheden samengesmolten tot een vak. Een vak dat diepgeworteld is in de wetenschap van de psychologie, maar niet automatisch betekent dat elke psycholoog ook kan coachen. Bij coachen moet er een veranderdoel zijn en dient men de veranderingsbereidheid te managen om iemand op koers te houden. Coachen is hooguit een specialiteit van een psycholoog. Er zijn inmiddels flink wat namen van beroepen de revue gepasseerd en om overzicht te houden hebben we 6 veelvoorkomende termen op een rij gezet.
Beroepen / handelingen die verward worden met coachen
1. Coachen
Laten beginnen met het definiëren van coachen. Begeleiden bij een veranderdoel, waarbij er vooral gebruik gemaakt wordt van de expertise van de coachee (client)
2. Counselen
Begeleiden zonder veranderdoel, maar omdat er behoefte is om (emotioneel) te klankborden
3. Adviseren
Dit leunt vooral op de expertise van de begeleider
4. Trainen
Het doel is verkrijgen van vaardigheden en leunt sterk op de expertise van de begeleider.
5. Mentorschap
Begeleiden vanuit eigen ervaringdeskundigheid. Dat kan in het bedrijfsleven op basis van senioriteit zonder dat er formele training is in het begeleiden zelf voor de mentor.
6. Psycholoog
Een psycholoog is opgeleid in de wetenschap van psychologie, maar dat is een nogal breed veld. Men kan docent of onderzoeker zijn zonder noemenswaardige kennis of ervaring in begeleiden. In de therapeutische setting maakt men veelal gebruik van de expertise van de psycholoog zelf. In de basis heeft een psycholoog de kennis om te coachen, maar hoeft daar dus niet specifiek in getraind te zijn of ervaring in te hebben.
Het beroep coach is dus uniek te definiëren. Uiteindelijk gaat het om mensen helpen met veranderen. Daarbij dient men scherp op te letten of het doel nog steeds het doel is en of men op koers ligt. Bij veel opleidingen is het coachen zelf een bijvak om vervolgens advies te geven in relatie tot het doel waar de client voor komt. Dat kan business of sport zijn, maar ook prestatie-, leefstijl (gezondheidsgedrag) of levensdoelen. Als het merendeel van het traject afhankelijk is van de expertise van de begeleider dan is men eerder adviseur of trainer dan coach. Het is dan maar de vraag of men dan coach in de titel zou moeten zetten. Coachen vereist een unieke expertiseset en daarvan gaan we drie punten toelichten.
Expertiseset coach
1. Motivatie
Motivatie zet ons in beweging en er zijn honderdduizenden wetenschappelijke publicaties over het onderwerp die gaan over de vorm van motivatie, maar ook over de beïnvloedende factoren. Het idee dat het draait om intrinsieke motivatie is veel te ongenuanceerd en vaak niet eens waar. Zo kunnen waarden, tijdsgeest, persoonlijkheid, emotie, je (directe) omgeving, ervaringen en vertrouwen in eigen kunnen, van invloed zijn op je motivatie. Een goede coach kan helpen om dit te ontdekken en er mee om te gaan. Soms door overzicht te creëren en soms door te helpen met het veranderen van de betekenis. Motivatie is cruciaal voor het definiëren het nastreven van een doel. Een goede coach is expert op het gebied van motivatie.
2. Bias
Wij kijken naar de wereld via een lens die heel vaak troebel is. We zien daardoor vaak zaken die er niet zijn. Het leidt tot vooringenomenheid en dit wordt ook wel bias genoemd. Daar zijn veel verschillenden vormen van.
Als je overweegt een type auto te kopen, zie je ineens dat type heel vaak op de weg rijden. Die zijn natuurlijk niet allemaal ineens uit de garage gekomen om je te verwelkomen bij de club. Ze vallen je nu pas op. Dat is dus een voorbeeld van bias en in dit voorbeeld gaat het om de Baader Meinhof bias. Soms kan een ogenschijnlijk probleem opgelost worden door iemand uit de bias te krijgen. Dat kan heel krachtig zijn. Nog interessanter is dat iemand’s bias versterken soms ook tot een beter resultaat kan leiden.
In elk vakgebied zou je scherp moeten letten op de eigen bias, maar als coach dien je de bias ook nog eens te managen van de coachee. Het is de reden waarom je nooit genoegen neemt met het eerste antwoord en alleen met het beste antwoord. Kennis van de vele verschillende soorten bias is cruciaal, evenals technieken om er mee om te gaan. Een goede coach is expert op het gebied van bias.
3. Communicatietechnieken
Aangezien coaches ook gewoon mensen zijn, kunnen ze geen gedachten lezen of de toekomst voorspellen. Ze zullen dus moeten communiceren met hun coachee. Daar zijn meestal gesprekstechnieken voor en soms verloopt de communicatie meer fysiek. In die communicatietechnieken zou men wel een biastoets moeten hebben en motiverend moeten zijn. Bereik je het beoogde doel, begrijp je de coachee goed en hoe weet je dat? Hoe weet je bijvoorbeeld of je positiviteit niet juist sociaal gewenste antwoorden uitlokt? Vragen kunnen verheldering opleveren, maar ze kunnen ook sturend zijn, waardoor de bias gevoed wordt of de motivatie afneemt. Communiceren om verandering te stimuleren en om koersvastheid te toetsen is een expertise van een goede coach.
Met de expertiseset bestaande uit motivatie, bias en communicatie kan een coach een coachee helpen met het bepalen en valideren van een veranderdoel om vervolgens de weg in te zetten en koers houden.
Naast deze kernset, zijn er nog andere kenmerken waar men een goede coach kan herkennen.
1. Wetenschappelijk fundament
Er zijn veel methodieken en bij een goede coach sluit deze aan op een wetenschappelijke theorie. De wetenschappelijke methode is ontworpen juist bias te minimaliseren. Als coach ben je expert op het gebied van bias en daarom zou het raar zijn als je dan geen wetenschappelijke methode hanteert. Er zijn echter veel meer voordelen.
Een wetenschappelijke theorie helpt om uitkomsten te voorspellen van situaties die je nog nooit eerder hebt meegemaakt. Dat je zelf resultaat meent te zien van een methodiek, wil nog niet zeggen dat deze er ook is. Een middag buiten staan kan je best overtuigen dat de zon om de aarde draait, maar het betekent niet dat het ook daadwerkelijk waar is. Zonder wetenschappelijk fundament neemt de kans op bias toe.
Dat iets wetenschappelijk is, wil niet zeggen dat je 100% resultaat krijgt. Als de wetenschappelijke methodiek voorspelt dat je 40% kans hebt bij een aanpak, dan zal 60% falen dus volgens die theorie 100% juist zijn. Als de wetenschap echter van een andere aanpak 70% kans voorspelt, dan kun je kiezen tussen een die 40% of 70% kans van slagen heeft. Wetenschap helpt je daarmee ook om effectiever te zijn. Een methodiek, al dan niet wetenschappelijk, bied je een checklist zodat je geen zaken vergeet. Dat draagt eveneens bij aan de kwaliteit van het coachen. Het zijn psychologie gekaderde coaches die resultaat halen, zo toont ook een meta-analyse aan (wang et al 2021). Veelal gaat het om de doelen prestatieverbetering of welbevinden verhogen.
Hoewel coachen sterk geworteld is in de wetenschap van de psychologie, betekent het niet dat een psycholoog ook kan coachen. Er zijn veel hypotheses in de psychologie, die vaak verkocht worden als theorie, maar dat is niet hetzelfde als wetenschappelijke theorie. Het wil ook niet zeggen dat de gesprekstechnieken, als die al aan bod zijn gekomen, automatisch gebaseerd zijn op wetenschappelijke theorie. Dat is namelijk een zeldzaamheid. Coachen is een vak op zich en hooguit een specialisatie binnen psychologie.
2. Gedragscode
Hoe weet je of je met een coachee in zee wilt? Wat als deze al begeleid wordt voor een therapeutisch doel? Wat als onderweg blijkt dat een coach zich steeds slechter gaat voelen? Wanneer ga je stoppen, wanneer ga je doorverwijzen? Wat als de gelijkwaardigheid in de relatie niet gewaarborgd kan worden, omdat de coache je idoliseert of verliefd op je wordt?
Het hebben van regels en methodieken is van belang om de coachee en coach niet te schaden. Moet er een klik zijn? Dat is bij samenwerking altijd gewenst, maar niet noodzakelijk. Als het vooral draait om de klik, dan maakt de methodiek niet uit en hoef je ook geen opleiding te volgen. Goede coaches hebben hier echter regels voor, een (ethische) gedragscode, meestal uit de opleiding of vanuit een beroepsorganisatie.
3. Opleiding
Dit is een heikel onderwerp en het begint al met de discussie of iets een opleiding of een cursus is. Vele mensen beschouwen een leertraject een opleiding als deze rijkserkend is, maar dat gaat voor het vak coachen niet op. Dat vak is nog volop in ontwikkeling. Volgens de Van Dale betekent het vorming tot een beroep. In die zin is het al heel snel een opleiding. Als je klaar bent, een titel hebt en er geld mee verdient dan is het feitelijk een beroep.
Het toegangsniveau van de opleiding is eveneens interessant onderwerp, omdat het namelijk iets zegt over het werk- en denkniveau van de studenten, maar niet zoveel over de kwaliteit van de coach. Feitelijk bepaalt het examen van de coachopleiding het niveau van de coach en niet de vooropleiding, die vaak helemaal niet relevant blijkt te zijn. Toch is coachen ook veel puzzelen en dat vereist tenminste een HBO werk- en denkniveau.
De duur van de opleiding is ook een lastige indicatie van kwaliteit. Meestal als men niet opgeleid wordt tot generiek coach, maar specifiek voor een doel. Een voetbalcoach zal heel duidelijk een ander curriculum hebben dan een businesscoachopleiding. Hoeveel tijd besteed men dan precies aan het coachen en hoeveel tijd aan het doelvak? Het is best mogelijk dat een jaaropleiding tot businesscoach slechts 2 dagen bevat over het coachen zelf. Is men dan een betere coach dan iemand die slechts 3 dagen puur heeft leren coachen? Opleidingsniveau en duur zeggen feitelijk niet zoveel. Of men duidelijk kan maken wat men leert en of dat dominant een relatie heeft met coachen is van belang.
4. Beroepsorganisatie
Beroepsorganisaties hebben vaak verschillende doelstellingen en kwaliteitsbehoud is de grote gemene deler. Het betekent dat ze bijscholingen accrediteren, intervisiegroepen stimuleren en faciliteren en ook een klachtencommissie hebben die toetst aan de hand van gedragscode. Een goede coach is lid van een beroepsorganisatie en bij voorkeur een die wetenschappelijke uitgangspunten heeft.
Conclusie
Bij coachen wordt er hoofdzakelijk gebruik gemaakt van de expertise van de coachee, die volle toegang heeft over zijn eigen gedachten, gevoelens en beleefwereld. De coach helpt de coachee om overzicht te krijgen in deze wereld, zodat het doel duidelijker wordt, waarna de coachee ook kan besluiten dat het doel ook daadwerkelijk het doel is. Het doel kan namelijk ook veranderen. Vervolgens wordt er samen gekeken naar hoe men dat doel kan bereiken, wederom voornamelijk door gebruik te maken van de expertise van de coachee. Er is dus altijd sprake van een samenwerking, een gelijkwaardige relatie. Goede coaches kunnen doel en bereidheid managen omdat ze experts zijn op het gebied van motivatie, bias en communicatietechnieken. Ze kunnen ook de relatie goed bewaken. Dat alles bij elkaar vormt de essentie van coachen en een goede coach kun je daar op afrekenen.
Meer lezen uit deze categorie 'Beroepsontwikkeling':
Introductie Chivo kompas
Wat is de basis van duurzame vitaliteit, de energie die nodig is om je leven lang doelen na te streven? Dat kun je meten aan de hand van psychomarkers. We hebben ze voor je samengetrokken tot het Chivo kompas. Het Chivo kompas Het kompas is opgebouwd uit vier...
Connect community, welkom!
Chivo heeft altijd actief geïnteracteerd met (aspirant)professionals, omdat kennis delen en verantwoording afleggen voor claims behoren tot de kernwaarden. We zullen dit blijven voortzetten en gaan dat doen op ons nieuwe communityplatform genaamd Connect, dat volledig...
Bestaat voedselverslaving?
In een recente wetenschappelijke publicatie komt men tot de conclusie dat er weinig tot geen bewijs is voor de gehypte voedselverslaving (Hebebranda J 2014). Het veronderstelde fenomeen is daarnaast slecht begrepen, aangezien men geen onderscheid maakt tussen de...
Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:
Recente artikelen (kennisbank) uit overige categorieën:
Summerschool 2024: Groeien doe je in de zomer!
Het hele jaar is het druk met een volle werkweek en een hectisch thuisleven. Toch moet je soms bijtanken en dat kan in de zomervakantie, waar je lekker je rust pakt. Meestal begint het na een paar weken alweer te kriebelen en dan kun je de zaken afhandelen,...
Problemen met en oplossingen voor ACT
Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v202301010)Met Acceptance Commitment Therapy (ACT) weet je feitelijk niet wat het doet, je weet niet waarom je het doet, en ook niet of je rapportages kloppen. Er zijn mensen voor minder ontslagen,...
Bestaanszekerheid is onvoldoende
Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v20230919)Het thema bestaanszekerheid lijkt nu het speerpunt te zijn waarmee alle politieke partijen kiezers naar hun winkel willen trekken. Op verzoek van diverse partijen hebben wij eens...
Redactionele noot
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen.
Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.
Geraadpleegde bron(nen)
- Geraadpleegde bronnen in dit artikel zijn direct ingelinkt of bij naam genoemd