Is bruin vet de sleutel tot de slanke lijn?

Slanker met meer bruin vet?

door | apr 28, 2019 | Leefstijl

Bruin vet is een speciaal vorm van adipose weefsel dat niet primair bedoeld lijkt te zijn om vet op te slaan, maar om op actieve wijze, cruciale delen van het lichaam te verwarmen. De hoeveelheid en de activiteit lijkt bij slanke mensen groter te zijn dan bij mensen met overgewicht. Is bruin vet een fysiologische sleutel tot slank worden en blijven?

 

 

Bruin vet dat gestimuleerd wordt door kou kan het rustmetabolisme verhogen.

Bruin vet

We kennen vetweefsel voornamelijk als opslagplaats van brandstof in de vorm van verschillende soorten vetzuren, maar vetcellen zijn bijzonder complex en hebben een orgaanachtige werking. Bruin vet maakt slechts een klein deel uit van het totaal aan weefsel, zo’n 300 gram. Het zit vooral tussen de schouderbladen en trekt op richting de nek. De primaire functie lijkt thermoregulatie te zijn zonder dat je daarvoor hoeft te rillen. In andere woorden, het moet je wam houden. Het bruine vet kenmerkt zich door aanwezigheid van veel mitochondriën, dat ook verantwoordelijk is voor de afwijkende kleur. Een uitstekend artikel van Rob van Berkel biedt meer details. Het verwarmende effect van bruin vet gaat uiteraard gepaard met uitgave van meer energie. Samen met de observatie dat obesen minder bruin vet hebben draagt dit bij aan het idee dat de hoeveelheid bruin vet van cruciale invloed is op de buikomvang. Nog interessanter is dat de aanmaak van bruin vet gestimuleerd kan worden door kou en via het sympathisch zenuwstelsel en daarmee ook via voeding.

Potentiële gezondheidseffecten

Bruin vet is in tegenstelling tot wit rijker aan mitochondriën, de energiecentrales van de cel. Het is vooral de mitochondriale densiteit die leidt tot de bruinige kleur (Park A et al 2014). Het draait dan vooral om een specifiek eiwit (UCP1) dat zich binnen het membraam van de mitochondriën bevindt. Die zorgt ervoor dat energie niet opgeslagen wordt in de standaard batterijtjes van de cel, bekend als ATP, maar ‘lekt’ de energie weg als warmte (Chouchani ET et al 2019). Activatie van bruin vet zou mogelijk de insulinegevoeligheid kunnen vergroten. Koustimulatie van bruin vet leidt ook tot de aanmaak van schildklierhormonen (Brent GA 2012, Bianco AC et al 2013). Veel van deze effecten zijn vooral geconstateerd via knaagdierexpimenten.

Aanjagen van bruin vet

Een Japans onderzoek (Yoneshiro T 2011) leidde tot veel opwinding, omdat bruin vet van een fysiologische curiositeit ineens in de schijnwerpers kwam te staan als een potentiele oplossing voor de obesitasepidemie. In dat onderzoek werd de activiteit van het bruin vet van 50 deelnemers vastgesteld, naast het rustmetabolisme via gasademanalyse en de lichaamscompositie met een multifrequente bio-impedantie analyse (BIA). De 22 deelnemers met weinig bruin vet activiteit werden gerandomiseerd over twee groepen, waarvan er een elke dag 2 uur doorbracht in een ruimte van 17 graden voor een periode van 6 weken. Die groep werd erna vergeleken met de anderen die de opdracht kregen om 6 weken hun normale leven te leiden. Na zes weken bleek volgens de auteurs, de kougroep bij gasademanalyse wel bijna 200 kcal per dag meer te gebruiken en waren ook nog eens bijna een kilogram lichter. Een ster was geboren, of niet?

Kanttekeningen

Het onderzoek dat gebruikt wordt om het slankmakend effect van bruin vet te promoten is niet heel sterk. Ja, het is een gerandomiseerd onderzoek, maar de groepen zijn klein. De auteurs hebben ook niet de moeite genomen om uit te leggen waarom ze genoegen hebben genomen met deze aantallen. Er is daarnaast geen preregistratie en dat is jammer, want het betekent dat ze achteraf van alles konden bijstellen. Dan zijn er problemen met de conclusies die getrokken worden aan de hand van metingen. Laten we starten met het verhoogde energiegebruik, want die zou 200 kcal per dag hoger liggen. Dit kunnen de onderzoekers niet weten, want er is slechts één maal gemeten en direct nadat de deelnemers de kouderuimte verlieten. De deelnemers waren dan nog koud. Ze hadden het echter tijdens een thermoneutraal tijdstip opnieuw moeten meten, zoals ze gedaan hebben in een ander onderzoek (van Marken Lichtenbelt WD 2009). Daar werd vastgesteld dat het rustmetabolisme niet verhoogd was. Het verhoogd energiegebruik lijkt alleen te gelden rondom de directe aanwezigheid van de stressor. Aangezien je niet de hele dag in de kou zit,  is het effect dus minimaal en komt niet in de buurt van de geëxtrapoleerde 200 kcal. Laat staan dat je het houdt bij 1 minuut koud afdouchen, zoals ook vaak wordt voorgesteld. De bijdrage van het rustmetabolisme bij de slanke lijn is overigens sowieso sterk overschat. De auteurs claimen ook dat het gewichtsverlies van de deelnemers vooral bestond uit vet. Dat is gemeten met een InBody 320, een 8-polige elektrische multifrequentiemeter. Dit soort meters zijn zeker betrouwbaarder dan de huis- en tuin bio-impedantiemeters die je voor twee tientjes in de een huishoudwinkel kunt kopen, maar ze zijn niet betrouwbaar genoeg om bij dit soort kleine aantallen deelnemers met een marginaal gewichtsverlies om tot een dergelijke conclusie te komen. Het onderzoek is een fysiologische curiositeit, die geen hoofdpodium verdient. Hoe zit het dan met dat gewichtsverlies van bijna een kilo gemiddeld tussen de twee groepen?

Wat is nu precies nauwkeurigheid van een dergelijke Body Impedance Analysis? Dat valt af te leiden uit een validatie onderzoek (Gibson AL 2008), waarin de InBody 720 is vergeleken met de gouden standaard, de 4C methode. Wij hebben daarvoor een aantal willekeurige punten in de grafiek gepakt en A, B of C gelabeled. Het gaat om een vergelijk tussen de verticale (4C) en de horizontale (InBody) as. Bij A zien we dat de 4C methode ongeveer 36 procent aangeeft, terwijl de InBody op de 23 procent vet blijft hangen. Punt B haalt 22 op 4C en 29 InBody en C 42 en 36 procent vet bij de InBody. Er is dus bij een individu op deze punten een verschil van 6 tot 13. Als groepsgemiddelde kan het nog enigszins bruikbaar zijn, maar dan moet de groep groot genoeg zijn. Een aantal van 12 deelnemers is veel te klein om uitspraken te doen en als de BMI van de deelnemers tussen de 20 en 30 zitten, dan kan de afwijking van 5 tot 10% verschillen in vetpercentage.

Is gewichtsverlies het gevolg van actief bruin vet of meer wilskracht?

De juiste verklaring

Hoe meer gelijkwaardige verklaringen er zijn voor een effect, hoe kleiner de kans is dat die van jou juist is, zo schrijft logica ons voor. Aanvullend mogen we stellen dat als er meer verklaringen zijn, dat we kiezen voor de verklaring met de minste aannames, zoals men met het scheermes van Ockham bepleit. Met die uitgangspunten, zien we dat het idee dat koublootstelling gaat helpen bij afslanken, in de problemen komt. Het verlies van bijna een kg in een 6 weken, is een nulvinding. Het gewicht schommelt en daarom zijn powerberekeningen belangrijk. Hoe groot moet het effect zijn, alvorens we aannemen dat het geen toeval is? Een minimum van 35 mensen per groep is al zwak en 12 is duidelijk onvoldoende. Daarnaast moet men weten hoeveel kg men zou moeten afslanken en dat ook vooraf moeten melden, alvorens we accepteren dat het geen toeval is. Nog veel interessanter is dat het gewichtsverschil, als het niet aan toeval toe te schrijven valt, ook andere oorzaken kan hebben. Een van de verklaringen is niet fysiologisch, maar psychologisch. Het weerstaan van kou, vereist impulscontrole. En het opbouwen van impulscontrole leidt tot meer wilskracht in andere situaties, waardoor mensen minder gaan snacken. Dit is al in talloze experimenten aangetoond en kan net zo goed het gewichtsverschil verklaren. Een goed voorbeeld is observatie van mensen die massaal koud gingen afdouchen. Dat leidde weliswaar gemiddeld tot een halve dag minder ziekteverzuim, maar niet tot verminderde ziektesymptomen. Men had kennelijk meer wilskracht om toch naar het werk te gaan. Natuurlijk gewichtsverloop, te kleine groepen en toename van impulscontrole zijn allemaal betere alternatieve verklaringen dan het vermeende slankmakend effect van bruin vet. Ook is inmiddels duidelijk dat

Bewegen om bruin vet te activeren

Het idee dat bruin vet geactiveerd kan worden door sporten is heel aantrekkelijk, maar vooral op theoretische gronden. Een recent experiment waarin men 150 sedentaire jongeren verdeelden over een sport en een controlegroep bleek niets op te leveren (Martinez-Tellez B et al 2022). 

Adaptatie

Het is onwaarschijnlijk dat de activatie van bruin vet leidt tot afslanken, maar zelfs als dat het geval is, dan is de duur van het effect belangrijk. Het menselijk lichaam heeft namelijk de neiging om zich aan te passen. Het is daarom belangrijk om te kijken naar bevolkingsgroepen die in de kou leven, zoals Eskimo’s. Die hebben niet meer bruin vet dan de gemiddelde westerling en het is dus nog maar de vraag of het van belang is. Het Japanse onderzoek lijkt hiermee vooral een fysiologische curiositeit dat nog vreemder wordt. Parallel liep namelijk nog een additioneel experiment met pepers. Consumptie ervan leidt namelijk tot verhoogde sympathische activiteit door de aanwezige stof, capsaïcine. Het bruin vet wordt daardoor ook actiever, maar daarmee is niet duidelijk of een eventueel effect ontstaat door de activatie van bruin vet. De onderzoeken zijn simpelweg niet nauwkeurig genoeg opgezet om dat vast te stellen. Dat er een effect is wel duidelijk en diverse stoffen lokken dat uit overigens, zoals de catechine uit thee. Zij lijken allemaal een slankmakend effect te hebben, op korte termijn (Hursel R 2011). Maar na verloop van tijd neemt dat effect af, net als bij cafeïne. Het zijn dure korte termijn interventies, die weinig doen voor de obesitasepidemie. Uitspraken over 12 maanden door korte termijnresultaten te extrapoleren zijn compleet absurd. Dat zijn leuke rekensommetjes die passen op de achterzijde van een sigarenkistje, maar verder geen enkele relatie heeft met de weerbarstigheid van de realiteit.

Gerelateerde artikelen:

Inschrijven nieuwsbrief #35

Schrijf je in voor één of beide nieuwsbrieven

Ontvang periodiek onze meest recente nieuwsberichten over vitaliteit en/of leefstijl. Als het geen waarde (meer) toevoegt dan kun onderaan de nieuwsbrief met een paar klikken uitschrijven.

Conclusie

Onderzoek naar bruin vet is noodzakelijk, maar het is veel te vroeg voor aanbevelingen. Het onderzoek dat veelal gebruikt wordt ter onderbouwing van het slankmakend effect is methodologisch zwak en de resultaten blijken van weinig waarde in het totaal aan bewijs. Het is overduidelijk dat de obesitasepidemie een multifactorieel probleem is, die weliswaar biologische componenten heeft, maar vooral een psychosociale aanpak vereist. Bruin vet kan niet verklaren waarom juist de lage inkomens meer obesitas hebben, bruin vet kan niet verklaren waarom we 500-600 kcal meer zijn gaan eten dan in 1970 of waarom de porties groter zijn geworden. Bruin vet is een fysiologische curiositeit, maar biedt geen oplossing voor de obesitasepidemie.
 
 
 

Gerelateerde artikelen:

Inschrijven nieuwsbrief #35

Schrijf je in voor één of beide nieuwsbrieven

Ontvang periodiek onze meest recente nieuwsberichten over vitaliteit en/of leefstijl. Als het geen waarde (meer) toevoegt dan kun onderaan de nieuwsbrief met een paar klikken uitschrijven.

Meer lezen uit deze categorie 'Vitaliteit' :

Introductie Chivo kompas

Introductie Chivo kompas

jun 11, 2023

Wat is de basis van duurzame vitaliteit, de energie die nodig is om je leven lang doelen na te streven? Dat kun je meten aan de hand van de psychologische basisbehoeften. We hebben ze voor je samengetrokken tot het Chivo kompas.  Vitaliteit en waardigheid Vitaliteit...

Bestaat voedselverslaving?

Bestaat voedselverslaving?

jan 17, 2023

In een recente wetenschappelijke publicatie komt men tot de conclusie dat er weinig tot geen bewijs is voor de gehypte voedselverslaving (Hebebranda J 2014). Het veronderstelde fenomeen is daarnaast slecht begrepen, aangezien men geen onderscheid maakt tussen de...

Zijn familieopstellingen effectief?

Zijn familieopstellingen effectief?

dec 24, 2022

Familie-opstellingen zijn populair onder coaches en therapeuten. Het is een therapeutische sessie waarbij een deelnemer een vraagstuk inbrengt waar hij of zij helderheid over wil krijgen. Voor de hoofdrolspelers in dat vraagstuk, vaak familieleden van degene die het...

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Recente artikelen (kennisbank) uit overige categorieën:

Opleiding Vitaliteitskundige wordt in 2025 uitgebreid

Opleiding Vitaliteitskundige wordt in 2025 uitgebreid

okt 31, 2024

De opleiding tot vitaliteitskundige bestaat in de huidige vorm sinds 2022 en zal vanaf februari 2025 verder worden uitgebreid. De module Veranderkunde wordt opgesplitst in twee modules om de hoge dichtheid van de stof meer ademruimte te geven. Dit betekent dat de...

Bestaanszekerheid is onvoldoende

Bestaanszekerheid is onvoldoende

sep 21, 2023

Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v20230919)Het thema bestaanszekerheid lijkt nu het speerpunt te zijn waarmee alle politieke partijen kiezers naar hun winkel willen trekken. Op verzoek van diverse partijen hebben wij eens...

Introductie Chivo kompas

Introductie Chivo kompas

jun 11, 2023

Wat is de basis van duurzame vitaliteit, de energie die nodig is om je leven lang doelen na te streven? Dat kun je meten aan de hand van de psychologische basisbehoeften. We hebben ze voor je samengetrokken tot het Chivo kompas.  Vitaliteit en waardigheid Vitaliteit...

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

  • Hursel R (2011), Viechtbauer W, Dulloo AG, e.a. The effects of catechin rich teas and caffeine on energy expenditure and fat oxidation: a meta-analysis.Obes Rev. 2011 Jul;12(7):e573-81
  • van Marken Lichtenbelt WD (2009), Vanhommerig JW, e.a. Cold-activated brown adipose tissue in healthy men. N Engl J Med. 2009 Apr 9;360(15):1500-8.
  • Yoneshiro T (2011), Aita S, Matsushita M, e.a. Brown adipose tissue, whole-body energy expenditure, and thermogenesis in healthy adult men. Obesity (Silver Spring). 2011 Jan;19(1):13-6