De myofasciale fictie van verklevingen en triggerpoints

Het menselijk lichaam is met de huid, alle onderlagen tot de botten, grotendeels opgebouwd uit hetzelfde materiaal, namelijk bindweefsel. Al jaren is men bijzonder geinteresseerd in fascie, het bindweefsel dat alle spieren verpakt en met elkaar verbindt. Een hele industrie is ontstaan rondom het gezond maken en houden van fascie. Nuttig of zinloos?

Fascie zorgt ervoor dat het menselijk beweegapparaat werkt als een functionele eenheid

De myofasciale eenheid
Fascie bestaat uit collageen en elastine die geproduceerd worden door fibroblasten (zie afbeelding bovenaan). De verschillende lagen woekeren alle richtingen uit. De kracht en flexibiliteit maken een enorme bewegingsvrijheid mogelijk zonder dat men uiteen valt. Fascie zou ervoor zorgen dat het menselijk lichaam beweegt als een functionele eenheid, mede omdat het contractiele elementen bevat, net als spieren. Aangezien fascie en spieren zo intiem verbonden zijn, spreekt men vaak van een myofasciale eenheid. Als deze eenheid verstoord raakt, dan ontstaan er klachten. De lagen zouden verkleven en de contractiele elementen zouden verkrampen tot triggerpoints. Het heeft geleid tot het gebruik van foamrollers om de verklevingen eruit te rollen en triggerpoint therapie.

De theorie is in de vorige eeuw al onder vuur komen te liggen en de kritiek is nooit weerlegd

Fysiologische fictie
Het probleem met foamrollers en triggerpoint therapie is dat het gefundeerd is op drijfzandtheorie. Allereerst is het nog maar de vraag of verklevingen daadwerkelijk bestaan. Daar is geen bewijs voor en een video van kadavers, zoals de Gill Hedley’s ‘Fuzz speech’, voegen echt helemaal niets toe. Daarnaast dicteert gezond verstand dat je verklevingen uit elkaar trekt, in plaats van dat je ze in elkaar drukt, zoals met een foamroller gebeurt. En uiteraard kun je ook met releasetechnieken geen verklevingen losmaken die niet bestaan. Ook triggerpoints blijken buitengewoon lastig. Het is nagenoeg onmogelijk dat twee verschillende therapeuten dezelfde plek weten te vinden bij dezelfde patiënt. Toch weten beiden zeker dat ze dé triggerpoint hebben gevonden. De triggerpoint theorie is al in de vorige eeuw onder vuur te komen liggen (Quintner JL 1994) en de kritiek is helaas nooit weerlegd.

Hoe reageren de voorstanders op de kritiek?

De voorstanders
Het is duidelijk dat we weinig zien in dit soort verzonnen problemen, maar het is altijd goed gebruik om hoor- en wederhoor toe te passen bij dit soort complexe zaken. De belangstelling voor fascie heeft hoge vlucht genomen door de populariteit van Anatomy Trains van Thomas Myers. Hij heeft boeken, DVD’s en cursussen gepubliceerd over het onderwerp en wordt gezien als een autoriteit. Zijn huidige standpunt (Myers T 2015) is als volgt:

“I am so over the word ‘fascia’. I have touted it for 40 years — I was even called the ‘Father of Fascia’ the other day in New York (it was meant kindly, but…) — now that ‘fascia’ has become a buzzword and is being used for everything and anything, I am pulling back from it in top-speed reverse. Fascia‬ is important, of course, and folks need to understand its implications for biomechanics, but it is not a panacea, the answer to all questions, and it doesn’t do half the things even some of my friends say it does.“,

De claims over fascie vliegen ons om de oren, maar meer dan interessant verpakkingmateriaal van spieren, kunnen we er eerlijk gezegd niet van maken en Tom Myers, kennelijk ook niet. Wat betreft triggerpoints, zouden we graag willen verwijzen naar Jan Dommerholt, therapeut, onderzoeker en docent. Hij schrijft in een recent stuk (Dommerholt J 2015), het volgende over triggerpoints:

“There has not been a study to demonstrate the minimum essential features needed to identify it for diagnosis and treatment purposes“.

Dommerholt stelt dat er niet eens minimaal bewijs is om triggerpoints te diagnosticeren of te behandelen. Sterker nog, er is in de afgelopen vijftig jaar geen enkel bewijs gevonden. Dat maakt het lastig om de vele behandelingen met of onder naalden en de vele cursussen te kunnen verantwoorden.

Een video die al ruim tien jaar opgevoerd wordt als bewijs van de myfasciale theorie, genaamd ‘Fuzz speech‘ van Gil Hedley, zou het bewijs vormen. Hierin wordt getoond dat fasciale lagen aan elkaar vastzitten, alsof dat abnormaal is. Dan wordt er de claim gemaakt dat dit het gevolg is van fysieke inactiviteit. Niets is minder waar, want bindweefsel heet niet voor niets bindweefsel. Hedley had er recent het volgende over te melden:

“The Fuzz Speech has over 680,000 views on my Somanaut YouTube channel and, it’s actually kind of embarrassing because my thinking has advanced so far in 12 years….With respect to the muscle layer, the answer to the question “should this be connected” is always answered YES!!! I didn’t understand that 12 years ago! ”

Hedley stelt onomwonden dat wat hij demonstreert aan de hand van kadavers, geen abnormaal fenomeen is. Het is geen fout of een probleem, het is normaal bindweefsel. De laatste strohalm van de myofasciale fictie is hiermee gebroken.

Houdingsnazi’s en verzonnen ziektebeelden

Neurologie is de nieuwe fysiologie
Ook de meest gezaghebbende voorstanders van myofasciale behandelingen staan met lege handen, als er verantwoording wordt gevraagd voor hun claims. Dat is buitengewoon pijnlijk, gezien de enorme industrie die eromheen is gebouwd. Het probleem is namelijk, dat blijven hangen in implausibele theorieën, vooruitgang tegenhoudt. Er is geen enkel mechanisme bekend waarmee myofasciale pijn onderbouwd kan worden. Als triggerpoints al zouden bestaan, dan weet niemand hoe dit de nociceptie zou moeten activeren. De gehele myofasciale industrie is daarmee fysiologische fictie. Het leidt alleen maar tot duurbetaalde producten en diensten, zonder dat ze ons oplossingen bieden. Het leidt tot houdingsnazi’s en verzonnen ziektebeelden zoals de tekstnek.

Myofasciale pijn kent geen goede onderbouwing en toch is het mogelijk dat mensen van hun pijn afkomen na een of meerdere behandelingen. Hoewel we in de praktijk nogal wat mensen tegenkomen, die meerdere behandelingen van meerdere therapeuten hebben ondergaan en toch alleen maar korte termijn verlichting hebben ervaren. We weten dat pijn en fysieke factoren, geen relatie met elkaar hoeven te hebben. Je kunt dus ook van de pijn geraken, zonder dat een niet-bestaande verkleving of een niet-bestaande triggerpoint is behandeld. Dit weten we al decennia en het is tijd om de fysiologische verklaringsmodellen te laten rusten. Het centraal zenuwstelsel bepaalt of men pijn krijgt. Als het gaat om pijn, dan is neurologie, de nieuwe fysiologie. Het is vooral een psychoneurologische interventie.

Bewegen als een mens, is het nieuwe foamrollen

Conclusie
Fascie is een ontzettend interessant onderwerp, maar het is niet van bijzondere betekenis in het complete beweegapparaat. Het wordt net als de rest van het beweegapparaat onderhouden, door veelzijdig en frequent te bewegen. Wandelen, springen, hardlopen, kruipen en rollen, is waar het menselijk lichaam voor gemaakt is. We weten dat goed bewegen leidt tot mobiliseren, maar mobiliseren niet automatisch leidt tot goed bewegen. We stellen daarom maar voor dat bewegen als een mens, het nieuwe foamrollen is.

Meer relevante artikelen uit deze categorie 'Bewegen'

Dit onderwerp wordt behandeld in de volgende opleidingen:

Recente artikelen (kennisbank) uit overige categorieën:

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Op 30 jan 2017 is een citaat van Gil Hedly toegevoegd, die eveneens bekent dat zijn claims fysiologische fictie zijn.

Geraadpleegde bron(nen)

• Dommerholt J (2015), Gerwin RD. A critical evaluation of Quintner et al: missing the point. J Bodyw Mov Ther. 2015 Apr;19(2):193-204
• Hedley G (2017) Facebookpost: https://www.facebook.com/Gil-Hedley-Integral-Anatomy-120301201315055, 29 jan 2017
• Myers T (2015) Biomechanical Auto-Regulation, blogpost November 7, 2015. https://www.anatomytrains.com/news/2015/11/07/biomechanical-auto-regulation/ Laatst geraadpleegd 30 nov 2016.
• Quintner JL (1994), Cohen ML. Referred pain of peripheral neural origin: an alternative to the “Myofascial Pain” construct. Clin J Pain 1994; 10: 243-251.