Obesitasepidemie door beweegarmoede, overeten of wilskracht?

De energiebalans bepaalt grotendeels het gewicht van de mens en kan bewust beïnvloed worden door voeding en fysieke activiteit. Welke van de twee het grootste aandeel heeft in de obesitassepidemie was recent weer het onderwerp van een wetenschappelijke ruzie.

Het is niet beweegarmoede, maar voeding en suiker in het bijzonder is de oorzaak van obesitas

Schot voor de boeg
In een opvallend agressief opiniërend stuk (Malhotra A 2015) stellen de auteurs, dat regelmatige fysieke activiteit het risico op diabetes type 2, vaatlijden, sommige vormen van kanker en dementie met 30 procent kan minderen, maar niets doet tegen obesitas. Zij merken hierbij op dat de fysieke activiteit de afgelopen 30 jaar nauwelijks is afgenomen, terwijl de obesitasepidemie enorm is toegenomen. Zij zijn van mening dat niet beweegarmoede, maar voeding en suiker in het bijzonder de hoofdschuldige zijn. De bron van de calorieën is van belang en daarvoor verwijzen ze naar het werk van dr. Lustig. Low carb zou voor gezonde en mensen met diabetes, de eerst voor de handliggende oplossing zijn, zo stellen de auteurs. Het zou ook voor de meeste fysieke activiteiten en veel sporten, voldoende zijn. De auteurs, waaronder Tim Noakes en Stephen Phinney, staan bekend om hun uitgesproken voorkeur voor lowcarb. Vreemd genoeg werd de publicatie een week later, zonder verdere opgaaf van reden, teruggetrokken. Maar toen was er al flinke oproer.

NHANES voedingsdata is onbetrouwbaar

Vuur beantwoord
Niemand minder dan dr. Steven Blair pakte de handschoen op (Blair SN 2015). Blair die met zijn groep een reeks van ondergewaardeerde, maar belangrijke onderzoeken heeft gedaan, die suggereert dat fitheid veel beter de levensverwachting voorspelt dan de BMI. Hij stelt dat het aantal fysieke banen de afgelopen 50 jaar is gedaald en dat het huishouden tegenwoordig eveneens veel minder inspanning vereist. Dat we minder fysiek actief zijn onderbouwt hij dan op basis van calculaties, die tegenwoordig tussen de 120-140 kcal per dag lager uitvallen dan 50 jaar geleden. Ook noemt hij de NHANES voedingsdata, waarop de Amerikaanse overheid haar beleid baseert, onbetrouwbaar. Hij bestrijdt dan ook vurig het idee, dat de calorie-afname door beweegarmoede, geen relatie heeft met de obesitasepidemie.

De derde verklaring

Het standpunt van Chivo
Of de fysieke activiteit is afgenomen is niet heel relevant als je accepteert dat de energie-uitgave geen directe relatie met overgewicht, zoals wordt gesuggereerd door de bovenstaande grafiek. Ook de faculteit Humane Energetica in Maastricht heeft dit standpunt. Er zijn talloze redenen om te bewegen, maar het calorische effect, staat wat ons betreft, van alle redenen niet eens in de top 5. Het heeft daarom ook niet onze aandacht. Veel interessanter zijn de vele bij-effecten van beweegarmoede, waaronder de invloed op wilskracht. Dit werd wederom in een recent onderzoek bevestigd (Ledochowski L 2015), waarin deelnemers 15 minuten stevig wandelden of 15 minuten niets deden en vervolgens onderworpen werden aan psychische stress. De wandelgroep had na de stressinterventie duidelijk minder aandrang om chocolade te eten dan de passieve groep. Het is een van de redenen waarom onze focus ligt op gedrag vanuit een psychoneurobiologische invalshoek, zodat we kunnen helpen met volhouden.

Van calorie naar gedrag

Conclusie
De obesitasepidemie is een multifactorieel probleem en beweegarmoede evenals de hoge beschikbaarheid van calorierijk voedsel maken daar onderdeel van uit. Aangezien er andere effecten zijn van voeding en bewegen buiten de energiebalans, moeten we verder kijken dan het calorievraagstuk en de aandacht verleggen naar gedrag.

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

• Blair SN (2015) Physical Inactivity and Obesity is Not a Myth: Dr. Steven Blair Comments on the BJSM Editorial Friday, 24th April 2015
• Ledochowski L (2015), Ruedl G, Taylor AH, Kopp M. Acute effects of brisk walking on sugary snack cravings in overweight people, affect and responses to a manipulated stress situation and to a sugary snack cue: a crossover study. PLoS One. 2015 Mar 11;10(3):e0119278
• Malhotra A (2015), Noakes T, Phinney S. It is time to bust the myth of physical inactivity and obesity: you cannot outrun a bad diet. Br J Sports Med doi:10.1136/bjsports-2015-094911