Het Dunning-Kruger effect onbegrepen

door Chivo | jun 6, 2017 | Beroepsontwikkeling, Veranderkunde

De talloze discussies op televisie, op verjaardagfeestjes en vooral op sociale media, wekken de indruk dat iedereen zich expert waant. De overtuiging waarmee argumenten worden geserveerd lijkt geen tred te houden met het daadwerkelijke kennisniveau. Sterker nog, amateurs die zich beter wanen dan experts, lijken schering en inslag te zijn. Dit wordt weleens het Dunning-Kruger effect genoemd en gaat uit van het idee dat incompetente mensen hun veelal eigen kundigheid overschatten, maar is dat wel juist?

Zij die het slechtst scoorden bleken hun prestaties juist het meest te overschatten

In 1999 publiceerden Justin Kruger en David Dunning een klassiek wetenschappelijk artikel met de veelzeggende titel ‘Unskilled and unaware of it’. Daarin werden deelnemers aan verschillende testen onderworpen met opdrachten op het gebied van humor, logica en grammatica. Zij die het slechtst scoorden bleken hun prestaties nog het meest te overschatten. Het paradoxale was toen men de deelnemers schoolden, waardoor ze competenter werden, ze daarna beter hun eigen beperkingen in konden schatten. De Nederlandse wikipedia beschrijft het effect als volgt:

“Het dunning-krugereffect is een psychisch verschijnsel. Het treedt op bij incompetente mensen die juist door hun incompetentie het metacognitieve vermogen missen om in te zien dat hun keuzes en conclusies soms verkeerd zijn”

Het meta-cognitieve vermogen, een psychologisch begrip voor de kennis over kennis, zou minder zijn bij incompetente mensen. Pas als de kennis zou toenemen, wordt men nauwkeuriger in het inschatten van de werkelijke prestatie. Dit intuïtieve idee sluit aan op millennia oude inzichten waaronder de wereldberoemde uitspraak van de wijsgeer Socrates, die stelde hij wist dat hij niets wist. Het ‘Unskilled and unaware of it” effect, veelal gerefereerd als het Dunning-Kruger effect, zou deze vermeende observatie staven, maar er is kritiek.

De grafiek die een legendarisch dooddoenersargument heeft verwekt.

Jezelf inschatten is iets anders dan anderen inschatten

Beter meten

Hoewel de grafiek boekdelen lijkt te spreken, blijken andere onderzoekers minder overtuigd. Meten is namelijk pas weten als je weet wat je meet. In het Dunning-Kruger onderzoek heeft men gebruik gemaakt van relatieve schalen, waarin deelnemers zich vergeleken met anderen. In een replicatieonderzoek (Hartwig MK 2014) waarin men een absolute schaal naast een relatieve schaal inzette, bleken de deelnemers nauwkeurig hun eigen prestaties te kunnen voorspellen. Met de relatieve schaal waren de afwijkingen veel groter, hetgeen suggereert dat slecht presterende deelnemers zichzelf niet overschatten, maar dat ze het vooral heel moeilijk vinden om de prestaties van anderen goed te kunnen waarderen. Daarnaast werd gevonden (Gignac GE et al 2020) dat de vragenlijsten onvoldoende discriminerend zijn en mogelijk een regressie-toward-the-mean effect is, wat zoveel betekent dat de uitkomst sterk leunt op wat uitschieters. Een extratest, waarbij deelnemers zichzelf beoordeelden op een IQ test die ze hadden afgenomen, liet een duidelijke lineaire relatie zien tussen de inschatting en de geleverde prestatie. Mensen weten dus kennelijk best waar ze wel en niet goed in zijn.

Belang en machteloosheid zegt zoveel meer dan meta-cognitief vermogen

Beter voelen

De meetmethodiek van Dunning en Kruger differentieert niet tussen cognitie en emotie. Andere onderzoekers stellen dat het gevonden effect vooral wordt beïnvloed door de motivatie om zichzelf beter te voelen. In hun onderzoek werd het belang van een specifiek onderwerp gemanipuleerd voordat een test werd afgenomen. Indien het belang laag werd ervaren door de deelnemers, leidde dat tot aanzienlijk nauwkeurigere evaluaties van de eigen prestaties (Kim YH 2015). Als het onderwerp belangrijker wordt, dan vertroebelen emoties het gedachteproces. Dit ligt in lijn met de verklaring waarom mensen sterker aangetrokken voelen tot samenzweringsideeën. Uiteraard zal intelligentie een rol spelen, maar een onderschatte factor is de mate waarin men controle ervaart. Hoe groter het gevoel van machteloosheid, hoe sterker men zich aangetrokken lijkt te voelen tot complottheorieën (van Prooijen JW 2017). Daar blijft het niet bij, want er spelen meer mechanismen mee, waarom men halsstarig blijft. Een belangrijke is het gevoel om uniek te willen zijn, want meelopen met de massa maakt je een schaap. Een onderzoek waarin men het streven naar uniek willen zijn legde naast de aanvaardig van complottheorieen, liet een duidelijk correlatie zien. Als laatste willen we zelfrechtvaardiging aandragen als een copingsmechanisme voor de cognitieve dissonatie. Het is zelfbescherming van de stress die ontstaat bij de confrontatie van feiten die je wereldbeeld omver werpen. Het verklaart bij elkaar veel beter de tenenkrommende discussies op sociale media dan het Dunning-Kruger effect.

Waarom zou je je best doen om iets echt te waarderen, als je het als gemakkelijk hebt ervaren

Betere taken

Als we opnieuw naar de onderzoeken kijken van Dunning en Kruger dan valt het op dat er relatief eenvoudige taken zijn gegeven. De deelnemers hebben nooit gedacht dat het überhaupt moeilijk was en daarmee nooit een signaal gekregen voor de overweging. Tijdens een replicatieonderzoek, maar nu met gemakkelijke en moeilijke taken, bleek de correlatie ook geen stand te houden. Het blijkt namelijk dat als deelnemers worden geconfronteerd met taken die ze moeilijk vinden, dat ze veel accuratere inschattingen hebben van hun eigen prestaties. Anders gezegd, ook al blijven ze even incompetent, dan kan de inschatting van hun eigen prestaties dramatisch beïnvloed worden. De stelling dat incompetente mensen niet in staat zijn om hun eigen onvermogen te registreren is alleen al op basis van dit experiment gefalsifieerd.

Dunning-Kruger gecorrigeerd door Brunson

Als het Dunning-Kruger effect het gevolg is van incompetentie, dan is dit onderzoek de falsificatie.

Gerelateerde artikelen:

De ironie van het Dunning-kruger effect als argument in het debat

Conclusie

Het idee dat incompetente mensen hun eigen vaardigheden overschatten is intuïtief. Televisieprogramma’s, discussies op verjaardagsfeestjes en vooral op sociale media, voeden dan ook onze vooroordelen. De inzet van betere meetmethodieken, het includeren van emotie en het experimenteren met moeilijkere taken, laten zien dat Dunning-Kruger effect, doorgaans in de verkeerde context wordt geciteerd. Het betekent ironisch genoeg, dat als iemand het Dunning-Kruger effect als dooddoener opvoert in een debat, het vooral over zichzelf heeft. Het Dunning-Kruger effect beschrijft het fenomeen waarin mensen hun eigen competentie en die van anderen niet kunnen inschatten bij de voor hen ogenschijnlijk eenvoudige taken of intuïtieve ideeën.

Meer lezen uit deze categorie 'Beroepsontwikkeling':

Wat is motivatiewetenschap?

mei 11, 2025

Motivatiewetenschap is een interdisciplinair vakgebied en heeft een eigen peer-reviewed tijdschrift (afbeelding) met die term als titel. Daarnaast bestaan er meerdere vakbladen over dit onderwerp, zoals Motivation & Emotion, het Journal of Motivation, Emotion, and...

Opleiding Vitaliteitskundige wordt in 2025 uitgebreid

okt 31, 2024

De opleiding tot vitaliteitskundige bestaat in de huidige vorm sinds 2022 en zal vanaf februari 2025 verder worden uitgebreid. De module Veranderkunde wordt opgesplitst in twee modules om de hoge dichtheid van de stof meer ademruimte te geven. Dit betekent dat de...

Introductie Chivo kompas

jun 11, 2023

Wat is de basis van duurzame vitaliteit, de energie die nodig is om je leven lang doelen na te streven? Dat kun je meten aan de hand van de psychologische basisbehoeften. We hebben ze voor je samengetrokken tot het Chivo kompas. Vitaliteit en waardigheid Vitaliteit...

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Module Leefstijlzorg
€1.399,00

Recente artikelen (Kennisbank) uit overige categorieën:

Het echte verhaal over Ikigai

jan 12, 2024

Op de foto zie je Mieko Kamiya, een Japanse psychiater en auteur van het boek 'Ikigai ni Tsuite' (Over de zin van het leven). Hoewel ze ze wordt beschouwd als de geestelijke moeder van Ikigai, bestaat het concept al heel lang. Er zijn heel veel misverstanden over...

Problemen met en oplossingen voor ACT

nov 4, 2023

Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v202301010)Met Acceptance Commitment Therapy (ACT) weet je feitelijk niet wat het doet, je weet niet waarom je het doet, en ook niet of je rapportages kloppen. Er zijn mensen voor minder ontslagen,...

Bestaanszekerheid is onvoldoende

sep 21, 2023

Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v20230919)Het thema bestaanszekerheid lijkt nu het speerpunt te zijn waarmee alle politieke partijen kiezers naar hun winkel willen trekken. Op verzoek van diverse partijen hebben wij eens...

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Geraadpleegde bron(nen)

Burson KA (2006), Larrick RP, Klayman J. Skilled or unskilled, but still unaware of it: how perceptions of difficulty drive miscalibration in relative comparisons. J Pers Soc Psychol. 2006 Jan;90(1):60-77.
Hartwig MK (2014), Dunlosky J. The contribution of judgment scale to the unskilled-and-unaware phenomenon: how evaluating others can exaggerate over- (and under-) confidence. Mem Cognit. 2014 Jan;42(1):164-73
Kruger J (1999), Dunning D. Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments. J Pers Soc Psychol. 1999 Dec;77(6):1121-34
van Prooijen JW (2017) Why Education Predicts Decreased Belief in Conspiracy Theories. Appl Cogn Psychol. 2017 Jan-Feb;31(1):50-58
Kim YH (2015), Chiu CY, Bregant J. Unskilled and Don’t Want to Be Aware of It: The Effect of Self-Relevance on the Unskilled and Unaware Phenomenon. PLoS One. 2015 Jun 12;10(6):e0130309.