Oxytocine, het knuffelhormoon? Is de liefde over?

aIn 2010 werd het hormoon oxytocine wereldwijd populair. De auteurs van een baanbrekend onderzoek concludeerden dat het mensen zou helpen om elkaar meer te vertrouwen en daarmee meer te binden. In een 2011 TED talk gaf Paul Zak, een van de auteurs, een recept mee. Acht knuffels per dag en je oxytocineniveaus zouden omhoog vliegen en de wereld zou een mooiere plaats worden. Hij noemde het zelfs het moraalhormoon. Is de liefde nu over?

In plaats van knuffelen kon je ook een neusspray gebruiken net als in de onderzoeken. Minder fijn, maar net zo effectief. Oxytocine kreeg de bijnaam ‘het knuffelhormoon’. In de onderzoeken bleek namelijk na een inname van oxytocine, het vertrouwen toe te nemen. Zo moesten deelnemers een geheim opschrijven en in een envelop doen. Zij die de oxytocinespray hadden genomen, die bleken vaker de envelop niet te sluiten. Onderzoek na onderzoek leek de conclusie te versterken, hoewel er hier en daar wat vreemde effecten gevonden werden, want oxytocine leek ook jaloezie te versterken en daarmee werd het een booster van alle sociale emoties.

Tot de schrik van de hoofdonderzoeker, bleek het resultaat niet repliceerbaar

De wetenschappelijke regels vereisen dat een vinding opnieuw getoetst moet worden, om zeker te weten dat er geen fouten gemaakt zijn. De hoofdauteur van het originele experiment besloot het eigen onderzoek te repliceren, maar onder strengere voorwaarden. Het eerste onderzoek was enkelblind en de begeleiders wisten dus wie oxytocine had ontvangen en wie een placebo in hun neusspray. Aangezien je ziet wat je zoekt is het beter om het dubbelblind uit te voeren. Tot zijn schrik konden zij hun eigen resultaten niet repliceren.

Hulde voor deze onderzoekers, die de integriteit hadden om hun eigen resultaten in twijfel te trekken

Belangrijker nog was dat zijn lab door de jaren heen al 25 experimenten hadden uitgevoerd, maar uiteindelijk waren er slechts zes gepubliceerd. Toen zij alle 25 analyseerden, kwamen ze tot de conclusie dat alleen die zes het effect hadden gevonden, dus 6 uit 25. Die zes bleken ook nog hele kleine experimenten te zijn, waardoor de kans op een vals resultaat alleen maar toeneemt. Als een effect alleen maar komt uit kleine experimenten, dan is het effect of heel klein of het is volledig toe te schrijven aan toeval. Het is van grote waarde dat de originele hoofdauteur bereid was om zijn eigen conclusie opnieuw te toetsen. Dat is de wetenschappelijke manier van werken! Hulde voor deze onderzoekers, die de integriteit hadden om hun eigen resultaten in twijfel te trekken.

Oxytocine niet nodig voor langdurige binding?

Het is altijd lastig om te bepalen wat het effect van een enkel hormoon is, maar met gerichte dierproeven krijgt men een concreter idee. Onderzoekers hebben namelijk de productie van oxytocinereceptoren van prairie woelmuizen via gentechnieken uitgeschakeld (Berendzen et al 2023). Die dieren bleken net zo vaak monogame relaties op te bouwen, te kunnen baren en net zo goed voor hun nakomelingen te zorgen als de dieren met oxytocine receptor. Lange tijd is gedacht dat deze eigenschappen onlosmakelijk verbonden waren met oxytocine. Wel bleken de muizen zonder oxytocinereceptor minder melk te produceren en dat leidde tot kleiner nageslacht.   

Conclusie
Hormonen hebben vaak vele functies en elk van hen vormt slechts een tandwiel in een veel grotere machine. Het is tekenend als er een enkele eigenschap wordt toegekend aan een hormoon of neurotransmitter, zoals stress aan cortisol, blijheid aan serotonine of testosteron aan een zogenaamde powerpose. De praktijk blijkt namelijk veel weerbarstiger te zijn en de oversimplificering is daarom zelden een goed teken. De neurobiologie, de wetenschap waar hormonen en neurotransmitters toebehoren, laat zich namelijk zelden of nooit vertalen in psychologie, de wetenschap van gedrag. Je bent geen slaaf van je hormonen, vooral niet als ze het in een TED talk vertellen.

Meer lezen uit deze categorie 'Coachen':

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Meer lezen uit overige (kennisbank) categorieën:

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

• Het oorspronkelijke artikel werd gepubliceerd op 22 sept 2016, maar op 29 jan 2023 geactualiseerd naar aanleiding van een onderzoek met prairie woelmuizen (Berenzen KM et al 2023). 

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

• Lane A (2016), Luminet O, Nave G, Mikolajczak M. Is there a Publication Bias in Behavioural Intranasal Oxytocin Research on Humans? Opening the File Drawer of One Laboratory. J, Neuroendocrienology Volume 28, Issue 4 April 2016