Van positieve emoties tot liefde en positieve psychologie. Is Barbara Fredrickson verblind door de liefde.

Positieve psychologie deel 6: Verblind door liefde (Barbara Fredrickson)

door Chivo | jun 24, 2017 | Veranderkunde, Vitaliteitscoach

Dr. Barbara Fredrickson is een van de meest aaibare wetenschappers uit de positieve psychologie, die geniale hypotheses weet te verbinden met fascinerend onderzoek. Haar werk met betrekking tot positieve emoties is baanbrekend en haar aandacht voor liefde heeft aanwijzingen opgeleverd voor het idee dat deze bijzondere positieve emotie kan helen. Het labgenie, zoals Martin Seligman haar pleegt te noemen, lijkt onderweg toch een aantal steken te laten vallen. Is zij verblind door liefde?

De verbreed- en bouwtheorie

Positiviteitsratio

Fredrickson is vooral bekend om haar verbreed- en bouwtheorie, waarmee ze een functionele onderbouwing levert voor het nut van positieve emoties. De theorie is observationeel en empirisch gevalideerd. Haar bijdrage in het begrip van het menselijk gedrag is daarmee niet te onderschatten. Zij schreef een bestseller, waarin ze niet alleen haar theorie in consumententaal uitlegde, maar ze bouwde het vooral rond het idee van een positiviteitsratio. Deze ratio dicteert dat er 3 positieve emoties ervaren moeten worden tegenover één negatieve om te kunnen floreren. Dit bleek echter niet waar te zijn, het bleek zelfs te zijn verzonnen, door haar mede-onderzoeker. Fredrickson heeft er academisch ook afstand van genomen, hoewel ze nog steeds volop boeken verkoopt met deze verkeerde informatie. Ook de website positivityratio.com is nog online en bevat deze valse claim inclusief een online app waarmee deze ratio kan worden geschat.

Liefde en de hartritmevariatie

Liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie

Van alle positieve emoties blijkt vooral liefde haar te fascineren. Zij had eerder al aangekaart dat positieve emoties de nadelige effecten van stress teniet kunnen doen. Aangezien de positieve psychologie vooral een toegepaste wetenschap is, besloot ze een praktisch experiment op te zetten waarin ze de invloed van liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie op de hartslag en nog specifieker, de hartslagvariatie (HRV) meet. Deze meditatie zou de vagale tonus gunstig beïnvloeden, dat geassocieerd wordt met een gezond zenuwstelsel. Het vormt het hart van haar boek, Liefde 2.0. Daarmee snijdt ze zich opnieuw in haar vingers.

Geen betrouwbare controlegroep

Het onderzoek

In het experiment van Fredrickson (Kok B 2013) werden 65 deelnemers verdeeld over een interventie- en een controlegroep. De interventiegroep kreeg de opdracht om liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie te praktiseren voor een periode van 6 weken. De controlegroep werd vooraf en achteraf gemeten, maar kreeg geen actieve placebo-interventie. Er was dus geen betrouwbare controlegroep. Volgens de auteurs zou 2 weken mediteren al hebben geleid tot een verbetering van de vagale tonus en daarmee wordt gesuggereerd dat deze vorm van meditatie heilzaam is. Er is overigens geen controlemaatregel beschreven, om ervan te vergewissen dat de deelnemers ook daadwerkelijk de meditatie uitvoerden.

Documentatieramp

De publicatie staat vol interessante grafieken, maar basisinformatie om de statistische onderbouwing te kunnen controleren, ontbreekt. Zo missen de gegevens om de effectmaten uit te reken en zelfs een simpele meetmediaan voor de HRV meting was kennelijk nog teveel. Allemaal zaken die standaard thuishoren in een dergelijke publicatie, maar hier vooral schitteren door afwezigheid. Wel duidelijk is dat de groepen te klein zijn om er conclusies aan te verbinden. De publicatie is dermate slecht gedocumenteerd dat het op zichzelf staand als een kansloze zaak is.

Alleen maar winnen, omdat de andere groep het slechter deed

Zelfs als je alle voorgaande kritiek nog met de mantel der liefde zou bedekken, stuiten we alsnog op een onoverkomelijk probleem, namelijk dat de interventiegroep helemaal niet verbeterde. De nameting leverde exact hetzelfde resultaat op als de voormeting en de auteurs zwijgen erover. De gesuggereerde verbetering is geen verbetering van de interventiegroep, maar het gevolg van een verslechtering van de controlegroep. Ook daar zwegen de auteurs over. Dit valt de auteurs, en Barbara Fredrickson in het bijzonder, aan te rekenen. Er is geen enkel bewijs van gezondheidsverbetering door liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie.

Fans van het boeddhistische gedachtengoed

Overwegingen

Interessante rituelen en ideeën uit het boeddhisme krijgen steeds meer aandacht binnen de wetenschap en dat is uitstekend, omdat plausibele ideeën getoetst zouden moeten worden op waarschijnlijkheid. Dat is de taak van de wetenschappelijke gemeenschap, maar in het geval van boeddhistische ideeën lijkt toch vooral voorkeur voorrang te krijgen boven de vinding en toetsing van feiten. Mindfulness is een voorbeeld hiervan, dat ondanks duizenden onderzoeken nog steeds geen wetenschappelijk bewijs van effectiviteit heeft. Dat hindert onderzoekers, opleidingen en beoefenaars niet om claims te doen zonder enige onderbouwing. De liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie die door Fredrickson wordt gepromoot kent hetzelfde euvel. Veel claims, weinig bewijs en in het geval van Fredrickson, zelfs het achterhouden van bewijs.

Alleen rapporteren wat je graag wilt zien

Het is ook belangrijk om te begrijpen dat zelfs als de claim waar zou zijn, dat we nog niets weten. Voorspellen op basis van een vagale tonus blijkt namelijk een hachelijke zaak. Het is nog maar de vraag of dit leidt tot een betere gezondheid, terwijl Fredrickson dit zonder enige gene claimt in haar presentaties en in haar boek. Haar hypothese dat liefde vooral een micromoment is waarin een positieve emotie wordt gedeeld, is op zichzelf staand prachtig. Dit onderzoek levert daar alleen geen enkel bewijs voor. Als we uitgaan van haar goede intenties, dan lijkt zij vooral fan te zijn van het boeddhistische gedachtengoed. Dat is geen probleem, tenzij je alleen rapporteert wat je graag wilt zien.

Positieve emoties vormen de eerste letter uit de PERMA visie van floreren

Het werk van Fredrickson is van enorme invloed op de positieve psychologiestroming en heeft zelfs een vaste plaats gekregen in de PERMA visie over floreren van Martin Seligman. Het probleem is dat er voor deze visie eveneens weinig bewijs is. Seligman beschrijft in zijn boek Flourish dat de positieve psychologie niet gaat over goed voelen of over geluk, maar hoogvliegers in deze stroming zijn vooral populair door hun ‘feel good’-boodschappen, die weinig wetenschappelijk zijn.

Gebrek aan liefde

Naast claims met betrekking tot hartritmevariatie die gepaard gaan met zwak bewijs, heeft Fredrickson ook nog gevonden dat liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie een gunstig effect heeft op de genen. Dat blijkt wederom een fout te zijn. Er verandert namelijk niets in de genen, ze hebben wederom een fout gemaakt in de statistische analyse. Ze werd daarom gewezen in een kritisch artikel, wat de wetenschap vooruit helpt, maar haar reactie is ronduit bizar:

“I decline to respond to the Letter authored by Friedman, MacDonald, Brown and Coyne. I stand by the peer review process that the primary publication underwent to appear in this scholarly journal. Readers should be made aware that the current criticisms continue a long line of misleading commentaries and reanalyses by this set of authors that (a) repeatedly targets me and my collaborators, (b) dates back to 2013, and (c) spans multiple topic areas. I take this history to undermine the professional credibility of these authors’ opinions and approaches.“

In plaats van de kritiek te verwelkomen om dichter bij de waarheid te komen, beschuldigt ze de critici van pesterijen. Ze geeft ook aan niet inhoudelijk te willen reageren. Wellicht ontgaat haar de ironie dat het onderwerp liefdevolle-vriendelijkheid meditatie is. De fout zou moeten leiden tot zelfcompassie, maar het heeft nu vooral iets weg van zelfmedelijden. Bovendien heeft ze voor de tweede maal de data achteraf gewijzigd. Na aandringen van de wetenschappelijke gemeenschap heeft Elsevier terecht de correctie teruggetrokken. Elke academicus had inmiddels zijn of haar carrière aan de wilgen op kunnen hangen, maar niet binnen de positieve psychologie. Daar is wetenschap toch vooral iets waar je over praat, niet iets wat je praktiseert.

Gerelateerde artikelen:

Een voorbeeld van liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie (love-kindnessmeditation)

Verblind door de liefde

Conclusie

Barbara Fredrickon lanceert geniale hypotheses, maar de empirische onderbouwing blijkt vaak van matige kwaliteit. Dat weerhoudt haar niet om claims te doen, die helemaal niet onderbouwd kunnen worden met haar onderzoek. Wat overblijft, is een mooi verhaal met een wetenschappelijk sausje, bereikt door het achterhouden van bewijs. Of liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie daadwerkelijk leidt tot een betere gezondheidheid of zelfs een betere wereld, weten we niet. Wat we wel weten is dat het onderzoek van Fredrickson daar geen bewijs voor levert. Als we uitgaan van haar goede intenties, dan kunnen we in ieder geval stellen dat ze niet meer scherp ziet, mogelijk verblind door de liefde.

Meer lezen uit deze categorie 'Coachen':

Oxytocine, het knuffelhormoon? Is de liefde over?

aIn 2010 werd het hormoon oxytocine wereldwijd populair. De auteurs van een baanbrekend onderzoek concludeerden dat het mensen zou helpen om elkaar meer te vertrouwen en daarmee meer te binden. In een 2011 TED talk gaf Paul Zak, een van de auteurs, een recept mee....

Lessen over veerkracht van David Goggins

David Goggins is een voormalig Navy seal, ultramarathonloper en motiverende spreker. Hij claimt geen bijzondere talenten te hebben, maar wel ontdekt te hebben hoe hij belemmerende gedachten kan overwinnen waardoor hij deze onmenselijke prestaties heeft neer kunnen...

Zijn familieopstellingen effectief?

Familie-opstellingen zijn populair onder coaches en therapeuten. Het is een therapeutische sessie waarbij een deelnemer een vraagstuk inbrengt waar hij of zij helderheid over wil krijgen. Voor de hoofdrolspelers in dat vraagstuk, vaak familieleden van degene die het...

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Meer lezen uit overige (kennisbank) categorieën:

Opleiding Vitaliteitskundige wordt in 2025 uitgebreid

De opleiding tot vitaliteitskundige bestaat in de huidige vorm sinds 2022 en zal vanaf februari 2025 verder worden uitgebreid. De module Veranderkunde wordt opgesplitst in twee modules om de hoge dichtheid van de stof meer ademruimte te geven. Dit betekent dat de...

Problemen met en oplossingen voor ACT

Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v202301010)Met Acceptance Commitment Therapy (ACT) weet je feitelijk niet wat het doet, je weet niet waarom je het doet, en ook niet of je rapportages kloppen. Er zijn mensen voor minder ontslagen,...

Introductie Chivo kompas

Wat is de basis van duurzame vitaliteit, de energie die nodig is om je leven lang doelen na te streven? Dat kun je meten aan de hand van de psychologische basisbehoeften. We hebben ze voor je samengetrokken tot het Chivo kompas. Vitaliteit en waardigheid Vitaliteit...

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen.

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

10 okt 2019: Artikel aangevuld met schandaal rondom genenonderzoek met liefdevolle-vriendelijkheidsmeditatie onder het kopje ‘gebrek aan liefde’.

Geraadpleegde bron(nen)

Fredrickson BL (2019) TEMPORARY REMOVAL: Response from B.L. Fredrickson. Psychoneuroendocrinology Available online 24 August 2019, 104411
Kok BE (2013), Coffey KA, Cohn MA, e.a. How positive emotions build physical health: Perceived positive social connections account for the upward spiral between positive emotions and vagal tone. Psychological Science, 24, 1123-1132.