Hoe betrouwbaar zijn DNA gebaseerde trainings- en dieetprogramma's?

Persoonlijk diëet- en trainingsprogramma op basis van onze genen met DNA fit?

door Chivo | okt 21, 2014 | Leefstijl |

Onze genen bepalen ons haartype en de kleur van onze ogen, maar ook of we gevoelig zijn voor bepaalde ziektes. Het is ook duidelijk dat ze invloed uitoefenen op ons gewicht en atletische prestaties. Al deze genetische informatie ligt opgeslagen in een molecuul genaamd DNA. Het zou toch mooi zijn als deze DNA informatie gebruikt kon worden voor een echt persoonlijk dieet- en trainingsprogramma.

Het wordt pas echt persoonlijk met DNA

De P van Persoonlijk

Al jaren kennen we het genotype dieet, een verdere uitwerking van het bloedgroep dieet, waarmee een persoonlijk eetschema gemaakt kan worden dat ‘slechte’ genen uitzet en ‘goede’ genen activeert. Er vindt echter geen DNA test plaats, maar het zogenaamde genotype wordt bepaald aan de hand van diverse uiterlijke kenmerken zoals lichaamsverhoudingen en is weinig plausibel. Recent is er echter een product opgedoken genaamd DNAFIT, waarbij er daadwerkelijk een DNA test plaatsvindt via wangslijmanalyse.

Hoe betrouwbaar voorspelt een DNA profiel?

DNAFIT of DNA flop?

De makers van dit product claimen dat ze op basis van het DNA profiel een persoonlijk dieet- en trainingsprogramma kunnen vaststellen en bieden daarbij een onderbouwing met wat literatuurreferenties. Geen van deze documenten biedt echter bewijs voor hun aanpak. Wat de documenten vertellen is dat sommige genen worden geassocieerd met specifieke atletische prestaties. Zo is er bijvoorbeeld op basis van de betrokken genen een scoreprofiel ontwikkeld waarmee de perfecte duuratleet ontdekt kan worden. Als alle betrokken genen aanwezig zijn, is er sprake van een score van 100. De kans daarop is ongeveer 0,0005%. In een Spaans onderzoek scoorde de gemiddelde Spanjaard 60,8, terwijl elite-duuratleten 70,2 bereiken op het scoreprofel (Ruiz 2009). Het zou betekenen dat de DNA score daadwerkelijk iets voorspelt, ware het niet dat een vergelijkbaar Israelisch onderzoek (Eyenon 2011) deze correlatie niet vond. Het is slechts een van de vele voorbeelden, waar het niet duidelijk is of de betrokken genen daadwerkelijk voor het effect zorgen, laat staan dat het beinvloeden van deze genen tot betere prestaties gaat leiden.

Hebben we dikmakende genen?

Afslanken met DNA analyse

Ook opvallend is dat er op de website van DNAFIT geen documenten te vinden zijn met betrekking tot overgewicht en obesitas, terwijl deze doelgroepen duidelijk de hoofdafnemers zijn van dit product. DNAFIT wordt namelijk geleverd via generieke fitnesscentra en personal trainers, waarvan het overgrote deel van de clientèle bestaat uit deze doelgroepen. Dat is opvallend aangezien er wel degelijk een relatie is tussen genen en het gewicht. Er zijn namelijk 32 genen bekend die geassocieerd worden met obesitas (Speliotes EK 2010). Mocht je de gelukkige winnaar zijn van alle 32 genen, een lot uit de loterij op zich, dan verklaren deze slechts 1,45% van het verschil in gewicht. Het enige zekere aan deze DNA innovaties is dus dat ze weinig tot niets voorspellen.

Kaart of routebeschrijving?

Genen- of metabole kaart?

De vraag is natuurlijk hoe nuttig het is om een genenkaart te hebben als uitgangspunt voor een persoonlijk plan van aanpak. We weten dat ze weinig voorspellen, omdat het vooral de interactie van de processen is, die leiden tot bepaalde functies en eigenschappen. Het is om die reden dat men al geruime tijd deze processen in een zogenaamde metabole kaart probeert vast te leggen. Zonder een dergelijke metabole kaart is het namelijk niet mogelijk om gericht in te grijpen en het is juist deze connectie die mist in deze DNA aanpak. Dan hebben we het niet eens over het gegeven dat slechts 10 procent van de metabole processen in kaart is gebracht en niet weten hoe deze beinvloed worden door de resterende 90 procent. We zijn er dus nog lang niet en deze overwegingen blijven vooralsnog allemaal onbeantwoord.

Door conflicterende observaties is het onduidelijk welke genen daadwerkelijk het verschil uitmaken
Als ze al verschil uitmaken dan is het effect waarschijnlijk klein
De vraag blijft dan openstaan of we deze genen kunnen beinvloeden met training en dieet
Als we deze genen kunnen beinvloeden is het nog maar de vraag of dit zich vertaalt naar resultaat
Dan moet de vraag gesteld worden of dit resultaat beter is dan de huidige ‘trial and error’ methoden
Wetende dat het vooral gaat om de interacties, lijkt richten op genen nogal weinig zinvol

Alle diëten werken in de praktijk

Het werkt in de praktijk

Het is zeer implausibel dat de DNA aanpak werkt doordat men inspeelt op de genen. Dat wil echter niet zeggen dat je er geen resultaat mee kunt behalen. Elk dieet gebaseerd op restrictie leidt tot resultaat op korte termijn. Het argument dat het werkt in de praktijk is dus niet veelzeggend, aangezien alles op korte termijn werkt. Hetzelfde geldt voor consistent trainen, meestal het gevolg van een nieuwe overtuiging. Het is dan ook niet vreemd dat ook Charles Poliquin, die een vergelijkbare DNA aanpak promoot onder de naam BioPrint, de kritiek wegwuift met het argument dat hij er resultaten mee boekt. De beste man bracht ons ook al een sterk overgesimplificeerde hormonale aanpak, die nog steeds grif verkocht wordt. Dit nieuwe product is minstens net zo speculatief en geeft alleen maar aan dat we aan de vooravond staan van een verkoopgolf van DNA gebaseerde afslankproducten.

Toekomst of al achterhaald?

Conclusie

Een persoonlijke aanpak vereist gerichte informatie en wat is er persoonlijker dan een DNA profiel? Dit uitgangspunt vormt de basis van diverse producten die een aangepast dieet- en trainingsprogramma voorschrijven op basis van de DNA analyse. Het probleem is echter dat we niet weten welke genen(combinaties) verantwoordelijk zijn voor welke eigenschappen. Recente inzichten vertellen ons dat het niet de genen, maar de interacties van processen zijn, die beinvloed moeten worden. Daar liggen pas echt de kansen, maar de huidige producten houden daar helemaal geen rekening mee. De ‘nieuwe’ DNA aanpak is dus niet alleen onbetrouwbaar, maar eigenlijk ook al achterhaald.

Meer lezen uit deze categorie 'Klinische Leefstijl':

Hoe effectief is vitamine D tegen COVID-19

apr 16, 2021

De coronapandemie heeft geleid tot diverse ongegronde of sterk overdreven claims van potentiële interventies ter preventie of behandeling van COVID-19. Een van die controversiële middelen betreft vitamine D. Het heeft deels te maken met het gegeven dat lage vitamine...

Insuline onbegrepen deel 13: Koolhydraatintolerant

aug 4, 2019

Zijn er mensen die niet tegen koolhydraten kunnen en zou dat de reden zijn waarom ze diabetes krijgen? Steeds vaker spreekt men van koolhydraatintolerantie, zo ook in een recent onderzoek van de Ohio universiteit. Deze mensen zouden gebaat zijn bij een...

Is leefstijlgeneeskunde beter?

mei 16, 2019

Ruim 30 geneeskundigen, hoogleraren en economen pleiten voor een radicale verandering in de gezondheidszorg om de diabetesepidemie te keren. Ze ondertekenden een brief die gepubliceerd werd in de NRC, waarin ze beschrijven hoe het breed implementeren van...

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Recente artikelen (kennisbank) uit overige categorieën:

Wat weten we over lange COVID?

nov 2, 2020

Besmet worden door het SARS-CoV-2 virus heeft verschillende uitwerkingen op verschillende mensen. Zo'n 40 procent is asymptomatisch en dan heb je oplopend van milde, middelmatige, ernstige klachten tot zeer ernstige klachten. Die laatste twee hebben tot nu toe de...

De anatomie van complotdenken

apr 18, 2020

Het aantal complottheorieën is niet meer bij te houden. Of er meer complotdenkers zijn of dat de verschillende mediakanalen de verspreiding ervan accelereren is onduidelijk, omdat harde data ontbreken. De coronapandemie doet zelf een flinke duit in de zak en hoewel we...

Stop met het nastreven van eigenwaarde

nov 11, 2019

Het onderwerp eigenwaarde heeft veel psychologen beziggehouden en mag zich tot één van de meest omvangrijke dossiers in de psychologie rekenen. Het wordt ook wel zelfwaarde, zelfliefde, zelfwaardering en eigendunk genoemd en het is veel beschreven als de emotionele...

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Geraadpleegde bron(nen)

DNAFIT US website, laatst geraadpleegd op 21 okt 2014
Eynon N (2011), Ruiz JR, Meckel Y, e.a. Is the –174 C/G polymorphism of the IL6 gene associated with elite power performance? A replication study with two different Caucasian cohorts. Exp Physiol. 2011;96:156–162.
Speliotes EK (2010), Willer CJ, Berndt SI, Monda KL, e.a. Association analyses of 249,796 individuals reveal 18 new loci associated with body mass index. Nat Genet. 2010 Nov;42(11):937-48. Epub 2010 Oct 10
Ruiz JR (2009), Gomez-Gallego F, Santiago C, e.a. Is there an optimum endurance polygenic profile? J Physiol. 2009;587:1527–1534