Het ontbijt ligt onder vuur

Het advies om te ontbijten om een gezond gewicht te bereiken is al decennnia een vanzelfsprekendheid. Toch is er geen duidelijke wetenschappelijke basis voor en een recente meta-analyse (Sievert K 2019) spreekt deze oude wijsheid dan ook tegen. Het ontbijt ligt heel duidelijk onder vuur.

Helpt het ontbijt bij het afslanken of is het zelfs beperkt dikmakend?

• In het meest spraakmakende experiment (Dhurandhar EJ 2014) werden ruim 300 gezonde deelnemers met overgewicht of obesitas gerandomiseerd in drie groepen. De eerste groep kreeg de opdracht te ontbijten voor 10:00 uur, de tweede groep kreeg de opdracht om niet voor 11:00 uur te eten en de controlegroep kreeg alleen een pamflet met de opdracht om gezond te eten. Na zestien weken was er nauwelijks gewichtsverschil tussen de groepen.
• In een tweede veel kleiner onderzoek (Betts JA 2014) werden slanke vrouwen (n=21) en mannen (n=12) verdeeld over een groep die een ontbijt kreeg van 700 kcal of in een groep die verzocht werd niet voor 12:00 uur te eten. Na zes weken bleek de RMR van de ontbijtgroep nauwelijks te stijgen (11 kcal per dag) en dat is wel een veelgemaakte claim. Ook was er nauwelijks effect op het verzadigingsgevoel, gewicht of glucosegevoeligheid van de vetcellen. Natuurlijk was er een groter thermogeen effect in de ochtend bij de ontbijters.
• In een laatste experiment (Reevesa S 2014) werden 37 deelnemers verdeeld over vier groepen op basis van normaal gewicht, overgewicht / obees, wel-ontbijters en niet-ontbijters. Deze kregen de opdracht om een week wel en een week niet te ontbijten en gedurende die periode een voedingsdagboek bij te houden. Het leidde tot een aantal interessante bevindingen. Alle groepen aten tijdens de niet-ontbijt week ’s middag en in de vroege avond meer dan in de ontbijtweek, maar over de hele dag gezien consumeerden ze minder calorieën.

Op elke RCT valt wel iets aan te merken, vooral over de duur, maar bij elkaar maken ze wel indruk. In de eerste RCT (Dhurandhar EJ 2014) is er voldoende statistische onderbouwing voor het idee dat je niet aankomt als je je ontbijt overslaat. We hadden ook niet anders verwacht van David Allison, onder wiens toeziend oog dit voltrok. Voor de niet-ingewijden, Allison is één van de meest gerenommeerde biostatistici op deze planeet, die in 2014 de Atwater onderzoeksprijs in de wacht sleepte. In het tweede onderzoek (Betts JA 2014) is vastgesteld dat er geen noemenswaardige metabole veranderingen zijn door het overslaan van het ontbijt. Ook dit is volstrekt logisch, aangezien het thermogenetisch effect van eten slechts 10 energieprocent is. In de praktijk betekent dit dat het twee uur uitstellen van eten tussen de 12 en 20 kcal bespaart. In het laatste onderzoek (Reevesa S 2014) wordt zelfs gesuggereerd (klein onderzoek) dat men minder calorieën nuttigt als men het ontbijt overslaat, hetgeen een duwtje in de rug van intervalvasten geeft.

Conclusie

Er was al geen overtuigend bewijs voor het ontbijt voor gewichtsregulatie, maar aannames over het ontbijt worden vanuit verschillende hoeken onderuit getrokken en daarmee ligt het ontbijt onder vuur. Het betekent niet dat iedereen nu het ontbijt moet overslaan, maar ook niet dat niet-ontbijten meteen een hoofdzonde is. Als je ’s ochtends geen hap door de keel kunt krijgen, dan later eten, zo luidt het advies.

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

• Betts JA (2014), Richardson JD, Chowdhury EA, e.a. The causal role of breakfast in energy balance and health: a randomized controlled trial in lean adults. Am J Clin Nutr. 2014 Jun 4
• Dhurandhar EJ (2014), Dawson J, Alcorn A, e.a. The effectiveness of breakfast recommendations on weight loss: a randomized controlled trial. Am J Clin Nutr. 2014 Jun 4
• Reevesa S (2014), Huberb JW, Halsey LG, e.a. Experimental manipulation of breakfast in normal and overweight/obese participants is associated with changes to nutrient and energy intake consumption patterns. Physiology & Behavior Volume 133, 22 June 2014, Pages 130–135
• Sievert K (2019), Hussain SM, Page MJ, e.a. Effect of breakfast on weight and energy intake: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ. 2019 Jan 30;364:l42