Meer koolhydraten effectief bij diabetes

Met al het lowcarb-geweld in het nieuws lijkt het alsof afslanken meer met koolhydraten te maken heeft dan met de energiebalans. Men lijkt er zelfs van overtuigd dat lowcarb de enige optie is bij diabetes type 2. Dit is echter in strijd met al het bewijs.

In Nederland eet men rond de 50 energieprocent aan koolhydraten en het zou volgens sommige goeroes de reden zijn waarom bijna de helft van Nederland overgewicht heeft. Overstappen op lowcarb, doorgaans minder dan 20 energieprocent aan koolhydraten, leidt bijna altijd binnen enkele dagen tot 1 of 2 kg gewichtsverlies. Dat kan motiveren, maar gewichtsverlies komt echter niet van verbranding van vet, maar van vochtverlies zo is in de vorige eeuw al vastgesteld. Lees hiervoor het artikel ‘Insuline onbegrepen deel 10: Rust zacht, koolhydraat-insulinehypothese‘. Het is heel goed mogelijk om af te slanken met een hoog koolhydratendieet, ook bij diabetes. Het gevolg is zelfs dat diabetespatiënten van hun medicatie afkomen. Dat weten we niet alleen uit de praktijk, maar ook uit wetenschappelijk onderzoek.

Om duidelijk te maken dat het probleem niet specifiek zit in koolhydraten zijn we gaan kijken naar het effect van een macrobiotisch voedingspatroon, juist omdat deze zo extreem veel koolhydraten bevat. Het is een voedingsleer gebaseerd op ideeën uit het zenboeddhisme en bestaat grotendeels uit graanproducten, groenten, peulvruchten en zeewier. In een recente analyse (Porrata-Maury C 2014) van 4 experimenten met 124 deelnemers consumeerden de deelnemers 70 procent koolhydraten, 12 procent eiwit en 18 procent vet bij een gemiddelde inname van 2.000 kcal per dag. Het dieet bestond uit 40-50 procent volkorenproducten, 30-40 procent groenten en 8-10 procent peulvruchten. De deelnemers verbleven in hotels en het voedsel werd aangeleverd. De deelnemers hadden allemaal gediagnosticeerde diabetes type 2, waren gemiddeld 58 jaar en hadden een BMI van 28. De vier onderzoeken vonden plaats in China, Ghana, Cuba en Italië.

De onderzoeken duurden 21 dagen en leidden tot een gewichtsverlies van 3 kg, 10 mmHg systolische drukdaling, een LDL afname van 3,35 naar 2,44 en een daling van de nuchtere glucosewaarde van 9 mmol/L naar 6,1. Het HDL nam niet af, waardoor de totaalcholesterolverhouding juist verbeterde. Het is heel duidelijk dat de hoeveelheid koolhydraten geen beperkende factor speelde in de afname van het gewicht of van de bloedglucosespiegels. Als we het toch over voedingsstoffen hebben, dan is het relatief hoge vezelgehalte en de inzet van peulvruchten mogelijk instrumenteel voor het resultaat, zoals het Voedingscentrum ook aanbeveelt. Bij 91 van de 124 deelnemers moest de insuline inname met 50 procent worden gereduceerd, om te voorkomen dat de deelnemers hypoglycemisch raakten.

De onderzoeken uit de vorige analyse hadden helaas geen follow-up en dat is belangrijk, omdat onder gecontroleerde omstandigheden en voor korte duur alles werkt. Veel interessanter is of mensen het vol kunnen houden en het is fijn dat er in ieder geval een gerandomiseerd onderzoek (Soare A 2014) is te vinden met het macrobiotisch dieet, waarin een follow-up heeft plaatsgevonden . Ook hier was sprake van een drie weken onderzoek waarbij 28 deelnemers een macrobiotisch voedingspatroon kregen toegewezen, terwijl de andere 28 deelnemers volgens de Italiaanse diabetesrichtlijnen aten met 50 procent koolhydraten. Alle deelnemers hadden tenminste 1 jaar diabetes. In totaal vielen 5 deelnemers uit voor het experiment gestart was, maar het onderzoek was zo opgezet dat een maximale uitval van 11 procent de betrouwbaarheid van de resultaten niet beïnvloedde. In lijn met de andere voorgenoemde onderzoeken, bleek dat het heel goed mogelijk is om de glucosewaarde te laten dalen met een hoog koolhydraten (72%, 335 gram) dieet. Het werkte zelfs beter dan het controledieet dat ‘slechts’ 50 procent koolhydraten bevatte. In een follow-up na 6 maanden met 40 van de 51 deelnemers, bleek het macrobiotisch dieet te leiden tot een HbA1c van 5,7 procent / 39 mmol/mol. Technisch gezien hebben deze mensen dan ook geen diabetes meer. Ook hier is duidelijk dat een hoog koolhydratendieet kan bijdragen aan de bestrijding van diabetes. De analisten wisten bij de verwerking van de biomedische data niet welke deelnemers welk dieet volgden, wat de betrouwbaarheid van het resultaat alleen maar sterkt.

Het mag duidelijk zijn dat we ons gericht hebben op het macrobiotisch voedingspatroon om een punt te maken en niet zozeer om de macrobiotiek te promoten als het ideale dieet voor diabetes. Het punt dat we willen maken is dat koolhydraten op zichzelfstaand niet het probleem hoeven te vormen. Een ieder die kritisch kijkt naar de wetenschappelijke literatuur en kritisch is naar eigen handelen in de praktijk, weet dat koolhydraten niet het probleem vormen. Deze macrobiotische onderzoeken vormen niet het ultieme bewijs, geen enkel onderzoek doet dat. Het is daarom fijn dat een recente analyse (Van Wyk HJ 2016), met hele strenge criteria, eveneens laat zien dat de afname van symptomen bij diabetes gerelateerd is aan gewichtsverlies en niet zozeer aan de hoeveelheid koolhydaten. Deze analyse is bijzonder prettig, omdat ze naar koolhydraten in grammen hebben gekeken in plaats van naar percentages. Het relatieve koolhydraatgehalte in percentages is soms misleidend, omdat een hogere brandstofinname de hoeveelheid koolhydraten doet toenemen, terwijl het procentueel nog steeds lowcarb kan zijn. De auteurs ontdekten echter dat het verschil tussen lowcarb en highcarb tijdens sommige momenten nog geen 8 gram per dag scheelde.

We zijn niet anti-lowcarb, we zijn vóór de client. Het betekent dus dat de mens belangrijker is dan de methode. Het betekent dat we onverschillig zijn ten aanzien de hoeveelheid koolhydraten. De informatie dat men ook mensen met diabetes kan helpen op een voedingspatroon rijk aan koolhydraten is geen nieuwe vinding, maar de hoeveelheid misinformatie die verspreid wordt, maakt het soms lastig om dit feit op het netvlies te houden. Sterker nog, onze ervaring is dat voorstanders zich zelfs afsluiten voor de aanreiking van deze feiten. Het is ons onduidelijk hoe dat te verenigen is met de intentie om mensen te helpen. Onze vitaliteitstherapeuten, die lifecoachen (persoonlijke ontwikkeling) combineren met klinische leefstijlinterventies, zetten de mens centraal en niet de methode. Ze adviseren in het belang van de client en niet vanuit hun eigen voorkeur. Ze zijn succesvol met low- en highcarb, omdat ze weten dat het draait om de energiebalans en zich vooral richten op een leefpatroon wat mensen vol kunnen houden. Daar is veel meer voor nodig, dan het inruilen van een aantal voedingsmiddelen. Het betekent dat we mensen soms helpen met zingeving, soms met het veranderen van hardnekkige gewoontes, stress helpen managen en soms om beter te slapen. Er is geen standaardaanpak en er is zeker geen één voedingspatroon voor iedereen.

Diabetes type 2 is het onvermogen om de glucosehuishouding te managenen het wordt sterk door de leefstijl bepaald. Lowcarb is een manier om dit onder controle te krijgen, maar het echte resultaat ontstaat door gewichtsverlies en niet zozeer door het terugschroeven van koolhydraten. Dit blijkt uit de door ons aangehaalde voorbeelden, waarin honderden grammen aan koolhydraten (> 70e%), leidde tot daling van symptomen en vermindering van medicatie. De wetenschappelijke literatuur en onze praktijkervaring ligt op een lijn. Koolhydraten vormen niet het probleem.