Insuline onbegrepen deel 12: De visie van dr. Jason Fung

Het draagvlak voor een lowcarb dieet als geneeskundige interventie neemt toe. Dat komt mede door medische voorstanders als dr. Jason Fung, die de massa weten te bereiken met geloofwaardige video’s op YouTube. In het geval van Fung, gaat het om een charismatische nefroloog die zijn zaak bepleit met wetenschappelijke presentaties. Zijn volhardendheid en productiviteit maken dat hij vaak geciteerd wordt. Het is daarom tijd om zijn bevindingen eens te toetsen.

Standpunten van Jason Fung
Jason Fung heeft een aantal bekende standpunten als het gaat om het behandelen van obesitas en diabetes. Zo is hij een groot voorstander van lowcarb, omdat hij vervetting ziet als een insulinestoornis en hangt daarmee de koolhydraat-insulinehypothese aan. Deze hypothese stelt dat we te kampen hebben met de obesitasepidemie omdat we teveel koolhydraten eten. Het is niet dat hij daarmee de energiebalans ontkent, maar hij ziet obesitas niet als een energieprobleem, maar een hormonaal fenomeen. In een van zijn video’s geeft hij een duidelijke presentatie waarom hij tot dit standpunt komt.

In dit artikel gaan we een aantal uitspraken nader bespreken, die de pijlers vormen van zijn standpunt.

Een vertraagd rustmetabolisme
In zijn overtuiging kan minder eten niet werken, omdat jouw lichaam dan zoveel minder uitgeeft dat je in balans blijft. Op 15:00 refereert hij naar 40% vertraging van het rustmetabolisme tijdens het Minnesota experiment. Daar maakt Fung een redenatiefout, omdat hij geen rekening houdt met de verloren massa. Iemand van 50 kg heeft ongeveer de helft van de RMR van iemand van 100 kg. In het Minnesota experiment slankte men uiteraard af en het betekent dat het gedaalde rustmetabolisme niet het gevolg is van een spaarstand, maar simpelweg omdat de persoon minder massa te onderhouden heeft. Na correctie van deze fout, blijft er nog 10 tot 15 procent over en het vereist slechts 200-500 kcal negatief om dat te overbruggen. Een lager rustmetabolisme geeft aan dat men echt in een negatieve energiebalans zit, niet dat men niet negatief kan. In de roemruchte publicatie van de Biggest Loser, bleek ook dat diegenen met de grootste daling van het rustmetabolisme, juist het meeste gewicht hadden verloren. Het is vervelend dat iemand die de energiebalans probeert te ontkrachten, dit soort basisfouten maakt. Daarnaast is in de vorige eeuw ook al getest of lowcarb beschermt tegen de val van het rustmetabolisme, maar dat bleek niet uit dit experiment (Racette SB 1995). Het enige dat beschermde was cardiotraining.

De zoete doorstroming

Uitplassen van glucose
Rond de 31e minuut laat hij het effect zien van SGLT-2 inhibitors, waardoor je glucose uitplast en stelt dat het gewicht lager blijft dan de controlegroep. Dit is dus farmaceutisch uitgelokte glucoserie. Het ingezette medicijn, Dapagliflozin, zal bij 10mg dosis leiden tot het uitplassen van 70 gram glucose en dat vertaalt zich in 280 kcal verlies per dag. Dit zou over een periode van een jaar moeten leiden tot 8 kg verschil, maar dat bleek 1,5 tot 2 kg te zijn. Hij wijst erop dat de interventiegroep lagere insulinespiegels had en daarmee ziet hij het bewijs geleverd. Het probleem is echter dat er helemaal niet meer vet is verloren, maar dat 1,5 tot 2 kg precies het resultaat is van lage glycogeenvoorraden. Het is water- en geen vetverlies. Als we daar op corrigeren, dan is er dus geen gewichtsverschil tussen de groepen, ondanks een flink verschil in insulineniveaus. Het aangehaalde onderzoek ontkracht daarmee de koolhydraat-insulinehypothese.

De nuchtere glucosewaarden zeggen niets over de insulineresistentie

Instante afname van insulineresistentie
Als men overgaat op lowcarb, dan leidt dat bijna altijd instant tot verbetering van de nuchtere glucosewaarden, zonder dat er gewicht is verloren. Fung ziet dat als bewijs voor het idee dat diabetes geen energiebalanskwestie is, maar een hormonale en dan met name van het hormoon insuline. Het probleem is dat nuchtere glucosewaarden nietszeggend zijn als het gaat om insulineresistentie. Het zegt iets over glucosegevoeligheid, die toeneemt als de glycogeenvoorraden afnemen. De HOMA-IR methode die gehanteerd wordt in veel onderzoeken is nooit gevalideerd voor lowcarbdieten en de conclusies zijn daarom uiterst onbetrouwbaar. Daar tegenover staan talloze onderzoeken waarin laagvet en lowcarb onder gecontroleerde omstandigheden zijn getest. Het laat zich raden, geen verschil in nuchtere glucosewaarden. Ook niet als de insulineniveaus hoger zijn bij het laag vet dieet. Fung hanteert een ongevalideerde methodiek om zijn standpunt te onderbouwen en negeert tegenstrijdig bewijs.

Komt levervetting daadwerkelijk door de novo lipogenese (DNL)

Leververvetting door koolhydraten
Systemische insulineresistentie is idd naar alle waarschijnlijkheid het gevolg van leververvetting, zoals Fung claimt. Aangezien een deel van de koolhydraten omgezet kan worden in vet, de zogenaamde de novo lipogenese (DNL), gaat Fung uit van het idee dat leververvetting het resultaat is van koolhydraatinname. Dit is een aanname en de tweede aanname is dat insuline DNL aanjaagt. Er is echter geen mechanisme bekend waarmee dit gebeurt. In een recent onderzoek (Volk BM 2014) waarin men een groep deelnemers met het metabool syndroom van 50 naar 350g koolhydraten bracht in een periode van enkele weken, constateerden men idd een toename van DNL. Deze ging van 2,59% naar 3,89% (tabel 3a), vanuitgaande dat het allemaal het product is van DNL, maar dat terzijde. Dat is statistisch significant, maar fysiologisch irrelevant. Omgerekend in grammen, uitgaand van 5L bloed, zit je op 0,3 gram. Dat is dus helemaal niets, gezien de verZEVENvoudiging van de hoeveelheid koolhydraten. En dan moeten we nog aannemen dat deze DNL de lever vervet. De constatering is echter op basis van plasma-analyse, bloed door het hele lichaam dus. Als deze 0,3g verspreid is over het hele lichaam, waarom zou het dan specifiek de lever vervetten? Het is allemaal onlogisch en uit de context getrokken. En dit onderzoek is overigens van de hand van uitgesproken lowcarb voorstanders.

Vasten voor een superieure metabole gezondheid

Vasten voor een beter metabolisme
Fung is na zijn golf van lowcarbpresentaties overgegaan op het promoten van vasten. Het resetten van het metabolisme zou moeten leiden tot een snellere en een groter gewichtsverlies en daarnaast tot een betere metabole gezondheid. Ook hier klinken de argumenten overtuigend, maar het is slechts theorie en niet meer dan dat. In geen enkel vasten onderzoek is ooit aangetoond dat het leidt tot sneller en / of meer gewichtsverlies, maar een recent onderzoek (Trepanowsky 2017) van een jaar onder 100 deelnemers laat zien dat de om de dag vastengroep de hoogste uitval had en een slechtere cholesterolprofiel. Op andere indicatoren zoals glucosegevoeligheid tot lagegraad inflammatie was er geen verschil. Ook het totaal aan onderzoeken op korte- (tot 7 dagen) en langer termijn(> 6 maanden)  laat geen superieur gewichtsverlies zien door interval vasten (Headland M 2016, Seimon RV 2015). Er is simpelweg geen bewijs voor de stelling van Fung.

Fung geeft niet thuis als hij gecorrigeerd wordt op fouten

Overwegingen
Jason Fung is een sociale media beroemdheid aan het worden en dat gaat gepaard met een toename van verantwoordelijkheid. Hij doet diverse controversiele claims en lijkt deze ook te onderbouwen. Evidence-based practice betekent echter niet dat je een bewijsstuk moet aanleveren, maar een totaal aan het huidige beste bewijs. Dan blijkt dat hij basisfouten maakt in de beredenering van het rustmetabolisme, niet verklaart waarom er geen 8 kg, maar minder dan 2 kg verschil zit in zijn aangehaalde onderzoek, spierglucosegevoeligheid verwart met adipose insulinegevoeligheid, een complete reeks aan implausibele aannames maakt over leververvetting en ook nog eens vooral theoretiseert over vasten. Dat zijn bij elkaar nogal wat fouten, die hem zouden moeten doen nadenken. Dit blijkt echter niet het geval te zijn. Via zijn actieve twitteraccount blijkt namelijk dat hij regelmatig wordt gecorrigeerd, waar hij nooit op reageert, tenzij hij denkt dat de fout onterecht is. Dat maakt het lastig om hem daadwerkelijk serieus te nemen als iemand die bezig is met waarheidsvinding. Inmiddels begint het hele evidence-based lowcarbkamp uiteen te vallen, nu blijkt dat ook het tweede NuSi onderzoek de koolhydraat-insulinehypothese ontkracht. Gary Taubes, een van de intiatiefnemers, zwijgt er in alle talen over.

De visie van Fung wordt gewogen

Conclusie
Hoewel het draagvlak voor lowcarb als geneeskundige interventie blijft toenemen, blijkt er van een goede fysiologische onderbouwing geen sprake. Het vereist dan ook multidisciplinaire kennis om overzicht te houden en dr. Jason Fung lijkt deze niet te bezitten of tegenstrijdige bewijs te negeren. Dat is lastig gezien de invloed die hij heeft via sociale media. Gelukkig is elke claim van hem te toetsen en dan blijkt het meer aanname te zijn dan bewijs. De visie van Fung is daarmee gewogen en duidelijk te licht bevonden.

Meer artikelen uit deze categorie 'Klinische leefstijl':

Dit onderwerp wordt behandeld in de opleidingen:

Recente artikelen (Kennisbank) uit overige categorieën:

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

• Headland M (2016), Clifton PM, Carter S, Keogh JB. Weight-Loss Outcomes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Intermittent Energy Restriction Trials Lasting a Minimum of 6 Months. Nutrients. 2016 Jun 8;8(6). pii: E354.
• Racette SB (1995), Schoeller DA, Kushner RF, e.a. Effects of aerobic exercise and dietary carbohydrate on energy expenditure and body composition during weight reduction in obese women. Am J Clin Nutr. 1995 Mar;61(3):486-94
• Seimon RV (2015), Roekenes JA, Zibellini J, e.a. Do intermittent diets provide physiological benefits over continuous diets for weight loss? A systematic review of clinical trials. Mol Cell Endocrinol. 2015 Dec 15;418 Pt 2:153-72.
• Trepanowski JF (2017), Kroeger CM, Barnosky A, e.a. Effect of Alternate-Day Fasting on Weight Loss, Weight Maintenance, and Cardioprotection Among Metabolically Healthy Obese Adults: A Randomized Clinical Trial. JAMA Intern Med. 2017 May 1
• Volk BM (2014), Kunces LJ, Freidenreich DJ, e.a. Effects of step-wise increases in dietary carbohydrate on circulating saturated Fatty acids and palmitoleic Acid in adults with metabolic syndrome. PLoS One. 2014 Nov 21;9(11):e113605.