Is ons hart coherent met de kosmos?

Hartcoherentie is de interpretatie van Heartmath institute (HI) van de heart rate variability (HRV), te vertalen als hartslagvariatie of hartritmevariatie. Hoewel HRV van wetenschappelijke en praktische waarde is en bijvoorbeeld stress en hartproblematiek kan voorspellen, lijkt Heartmath toch aanzienlijk ambitieuzere verbanden te zien. Volgens hun meest recente onderzoek reageert ons hart namelijk op de geomagnetische- en zonactiviteit. Wij zouden dus in het kort, coherent zijn met de kosmos.

Hartbreinconnectie

In het menselijk lichaam vinden talloze processen plaats en een deel is direct of indirect onderhevig aan onze wil. Door signalen van het lichaam zichtbaar te maken, zoals de hartfrequentie kan men onmiddellijk het effect teruglezen van een interventie, zoals de adem inhouden of aan iets spannends denken. Een dergelijke interactie noemt men biofeedback en het Heartmath instituut (HI) is een populaire leverancier van biofeedbackapparatuur. Volgens Heartmath draait alles, zoals de naam al suggereert, om het menselijk hart. Die blijkt namelijk een eigen neuraal netwerk te hebben en daarmee wordt de suggestie gewekt van eigen intelligentie. Dat is op zich niet nieuw, maar ze kunnen het nogal overdrijven met “How the heart is like a ‘little brain’: Which is really in control?“.  Nu heeft het hart naar schatting ergens tussen de 14.000 en 40.000 neuronen, terwijl het brein er 86 miljard heeft. Het beantwoordt wat ons betreft overuidelijk wie de baas is. Dan hebben we nog niet eens over de 100 miljoen neuronen in de darm. Het mag duidelijk zijn, ze zijn nogal van het hart.

Hartcoherentie

HI en het begrip hartcoherentie werden in Nederland bekend door het boek ‘Uw brein als medicijn’. Met een betaalbare sensor en softwareapplicatie kon men in realtime de HRV aflezen. De koppeling met een eenvoudige hartfocus meditatie, de quick coherence genoemd, kon men door rustig te ademen en positieve emoties op te wekken, de HRV beïnvloeden. Bij een hogere HRV neemt de variatie tussen de hartslagen toe, een teken van een flexibeler autonoom zenuwstelsel. Ook wij hebben om die reden in het verleden Heartmath apparatuur gebruikt. Inmiddels zijn er talloze HRV-apparaten verkrijgbaar, maar heeft HI haar marktdominantie kunnen behouden door de termen HRV en biofeedback zoveel mogelijk te vermijden. Bij HI heeft men het liever over de hartcoherentie, de connectie tussen HRV en emotie. De focus op het hart biedt een veel romantischere kijk op het geheel en vormt daarmee een prachtig verkoopverhaal. Trainingen van duizenden euro’s worden verkocht, naast talloze biofeedbackapparaten, inspirerende boeken en muziek-Cd’s. Er hangt een flinke New Age vibe rondom het product en de producten vinden gretig aftrek bij die menigte die zich ook aangetrokken voelt tot het werk over positieve emoties van Barbara Fredrickson met alle problemen die daarbij horen. HI lijnt zich daarom ook graag op met de positieve psychologie, die al flink veel van hun geloofwaardigheid hebben moeten inleveren door extravagante claims op basis van magere onderzoeksresultaten.

Heartmath Institute over hoe ze de wereld coherent willen krijgen

HI is er namelijk van overtuigd dat groepen mensen hun hart coherent kunnen krijgen en deze coherentie kunnen bundelen om vervolgens te versturen naar een gebied in nood. Het zou moeten leiden tot meer vrede, harmonie en een grotere bewustwording. Het wordt het global coherence initiatief (zie video) genoemd en je kunt er ambassadeur van worden, waarbij je je voegt tot het leger van hartcoherentie mediteerders. Als onderdeel van het initiatief is een onderzoek gepubliceerd.

Contact met de kosmos

Met een internationaal team van o.a. NASA (ja, die) en Heartmath instituut werd ECG data van 16 vrouwelijke deelnemers verzameld met opnames van 72 uur aaneen voor een periode van 5 maanden. De hartslagen werden gebruikt om de HRV te berekenen. Een maat die iets zegt over de flexibiliteit van het autonoom zenuwstelsel en beïnvloed kan worden door psychologische stress. Vervolgens werden de data afgezet tegen 9 zon- en geomagnetische fenomenen, waaronder zonnewindsnelheid en ruimtestraling. De auteurs deden ontzettend veel testen, om te zien of de verbanden ook consistent bleven. Deze meervoudige vergelijkingen moeten gecorrigeerd worden en ook dat is netjes gebeurd. De auteurs kwamen tot de conclusie dat de HRV stijgt bij kosmische oprispingen.

Kanttekeningen onderzoek

Hoewel een gerenommeerde NASA-wetenschapper een van de auteurs was, blijft het een lastig om het onderzoek serieus te nemen. Daar zijn verschillende redenen voor. Allereerst is het hele idee weinig plausibel. Ja, het hart heeft een elektromagnetisch veld en het is ook buiten het lichaam te meten, zoals HI claimt. Wat ze vergeten te melden is dat het alleen in de meest magnetisch gedempte kamer ter wereld is gelukt, die zich bevindt in Berlijn. Normaal kan dit niet, omdat het elektromagnetisch veld van de aarde zelf, alle harten op deze planeet zonder problemen overstemt. Dat fenomenen buiten de aarde, de HRV zouden beïnvloeden, is evenmin plausibel aangezien het magnetisch veld van de aarde beschermt tegen de invloeden van bijvoorbeeld een zonnewind. Naast dat het dus weinig plausibel is, doet een publicatie in Scientific Reports ook de wenkbrauwen fronzen. Het is weliswaar een uitgave van de Nature Publishing group, maar Scientific Reports publiceert discutabele stukken, die nogal hypothetisch van aard zijn. De associatie met Nature, geeft Scientific Reports meer status dan het verdient op basis van de inhoud.

Naast kritiek op de plausibiliteit, is er methodologisch ook nog wel het een op- en aan te merken. De onderzoeksgroep was nogal klein met 18 deelnemers, waarvan er 2 uitvielen. Het betrof alleen vrouwen uit Saoedi-Arabië? Het is compleet onduidelijk waarom Amerikaanse instituten, alleen data zouden verzamelen uit het Midden-Oosten. Een nog veel groter probleem is dat er weliswaar is gecorrigeerd op meervoudige vergelijkingen, maar niet op autocorrelatie. Het is een probleem dat zich voordoet als men een observaties in een tijdserie onderzoekt. Zo zal bijvoorbeeld ijsverkoop en het aantal verdrinkingen in zwembaden gelijktijdig toenemen, hoewel ze elkaar niet veroorzaken. Dit is een intuïtief voorbeeld van zaken die automatisch correleren als ze in hetzelfde tijdvak plaatsvinden. Er zijn ook minder intuitive situaties en daarom moet daarop statistisch gecontroleerd worden. Nergens uit de publicatie blijkt dat dit is gebeurd. De vindingen zijn hoogstwaarschijnlijk het gevolg van autocorrelatie en niet vanwege een direct koppeling met de kosmos. Het ‘global coherence’ initiatief doet bovendien sterk denken aan bidden voor zieken en massaal mediteren tegen criminaliteit. Beiden zijn onderzocht en niet werkzaam gebleken. Het is compleet onduidelijk waarom dit initiatief wel zou moeten werken. Dit onderzoek biedt in ieder geval daar geen bewijs voor. Het is hooguit een ‘hook’ voor een mooi verhaal.

Conclusie

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

• Alabdulgader A (2018), McCraty R, Atkinson M, e.a. Long-Term Study of Heart Rate Variability Responses to Changes in the Solar and Geomagnetic Environment. Sci Rep. 2018 Feb 8;8(1):2663