Cortisol onbegrepen deel 2: Verschilt het hormoonprofiel van burnout en depressie?
De symptomen van burnout vertonen grote gelijkenis met die van een depressieve stoornis. Er is daarom reden om te twijfelen aan deze tweedeling, maar volgens sommigen zou het verschil aangetoond kunnen worden in de cortisol-ontwaakrespons.
Is de cortisol ontwaakrespons (CAR) de discriminerende factor?
Het stresshormoon cortisol kent een dagritme en de afgifte ervan stijgt net voor het waken, een fenomeen dat in de wetenschappelijke literatuur bekend staat als cortisol awakening response, afgekort tot CAR. Volgens de auteurs van een publicatie in het tijdschrift van psychiatrie (Verhaeghe J 2012) zou de cortisolrespons van de twee aandoeningen tegengesteld zijn.
“Burn-out hangt voornamelijk samen met een hypofunctie van de hpa-as en vertoont op neuro-endocrien vlak dus eerder kenmerken van een uitputtingssyndroom”
Burn-out zou gepaard gaan met minder cortisol-afgifte dan bij een depressieve stoornis en zou zich onder uiten in de CAR. De auteurs baseren hun conclusie op 16 originele wetenschappelijke artikelen en een meta-analyse. Het is een publicatie die veel geciteerd wordt in het veld om het verschil aan te tonen tussen burnout en depressie.
Verhaeghe et al hebben helemaal geen vergelijk gedaan tussen burnout en depressie
De CAR is relatief eenvoudig te meten en het zou fantastisch zijn, als hiermee de burn-out gediagnosticeerd kan worden. Het lijkt daarmee op de beschrijving van de pseudowetenschappelijke ziekte bijnieruitputting. Het probleem is echter dat een lage CAR ook is waargenomen bij depressie (Huber TJ 2006, Rhebergen D 2015, Stetler C 2005). Dit was vreemd genoeg al ruimschoots bekend voor de analyse van Verhaeghe 2012. Verhaeghe et al hebben echter geen vergelijk hebben gedaan tussen burnout en depressie. Zij hebben het idee van hoge cortisolwaarden gebaseerd op een beschrijving van depressie uit 1992. De conclusie dat burnout en depressie gedifferentieerd kunnen worden op basis van CAR is dus onjuist. Als een lage CAR bij burnout én depressie voorkomt, dan sterkt dat alleen maar het idee dat beiden hetzelfde zijn, zoals we beschreven hebben in ons artikel ‘Burnout en depressie, ander naampje, zelfde beestje‘.
Het gaat om regulatie en niet om uitputting
De CAR is dus niet discriminerend, maar de verwarring is begrijpelijk, aangezien de CAR fluctueert. Bij een depressieve stoornis kan de CAR, een maand voorafgaand aan een episode, dalen. Gedurende de episodes zijn de cortisolniveaus echter weer hoog (Pochaeva K 2017). Ook dit is weer een signaal dat het idee van uitputting van de bijnier(schors) onwaarschijnlijk is, zoals we in het eerste deel van ‘Cortisol onbegrepen, bijnieruitputting‘ hebben beschreven. Er is van uitputting namelijk geen sprake, het draait om opwaartse- en neerwaartse regulatie.
Conclusie
De cortisol ontwaakrespons, in het Engels afgekort tot CAR, zou bij burnout anders zijn dan bij een depressieve stoornis. Dit blijkt echter niet uit de wetenschappelijke literatuur. De verwarring komt mogelijk, omdat de CAR kan fluctueren en het dus afhangt wanneer je meet. Bij elkaar is het duidelijk dat de CAR geen diagnostisch instrument is om burnout te differentieren van depressie en gezien het totaal bewijs, blijven we bij het standpunt dat er geen verschil is tussen de twee.
Meer artikelen uit deze categorie 'Klinische leefstijl':
Problemen met en oplossingen voor ACT
Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v202301010)Met Acceptance Commitment Therapy (ACT) weet je feitelijk niet wat het doet, je weet niet waarom je het doet, en ook niet of je rapportages kloppen. Er zijn mensen voor minder ontslagen,...
Lessen over veerkracht van David Goggins
David Goggins is een voormalig Navy seal, ultramarathonloper en motiverende spreker. Hij claimt geen bijzondere talenten te hebben, maar wel ontdekt te hebben hoe hij belemmerende gedachten kan overwinnen waardoor hij deze onmenselijke prestaties heeft neer kunnen...
Maakt nociplasticiteit de pijn minder centraal?
Het lichaam zit vol zenuwuiteinden genaamd nociceptoren die gespecialiseerd zijn in het waarnemen van prikkels die een (potentieel) schadelijke invloed hebben op het lichaam. Het uitschakelen van deze nociceptie bij mensen met chronische pijn leidt vaak niet tot...
Dit onderwerp wordt behandeld in de opleidingen:
Recente artikelen (Kennisbank) uit overige categorieën:
Het echte verhaal over Ikigai
Op de foto zie je Mieko Kamiya, een Japanse psychiater en auteur van het boek 'Ikigai ni Tsuite' (Over de zin van het leven). Hoewel ze ze wordt beschouwd als de geestelijke moeder van Ikigai, bestaat het concept al heel lang. Er zijn heel veel misverstanden over...
Problemen met en oplossingen voor ACT
Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v202301010)Met Acceptance Commitment Therapy (ACT) weet je feitelijk niet wat het doet, je weet niet waarom je het doet, en ook niet of je rapportages kloppen. Er zijn mensen voor minder ontslagen,...
Bestaanszekerheid is onvoldoende
Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v20230919)Het thema bestaanszekerheid lijkt nu het speerpunt te zijn waarmee alle politieke partijen kiezers naar hun winkel willen trekken. Op verzoek van diverse partijen hebben wij eens...
Redactionele noot
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Geraadpleegde bron(nen)
- Huber TJ (2006), Issa K, Schik G, Wolf OT. The cortisol awakening response is blunted in psychotherapy inpatients suffering from depression. Psychoneuroendocrinology. 2006;31(7):900–904.
- Pochigaeva K (2017), Druzhkova T, Yakovlev A, e.a. Hair cortisol as a marker of hypothalamic-pituitary-adrenal Axis activity in female patients with major depressive disorder. Metab Brain Dis. 2017 Jan 7.
- Rhebergen D (2015), Korten NC, Penninx BW, et al. Hypothalamic-pituitary-adrenal axis activity in older persons with and without a depressive disorder. Psychoneuroendocrinology. 2015;51:341–350
- Stetler C (2005), Miller GE. Blunted cortisol response to awakening in mild to moderate depression: regulatory influences of sleep patterns and social contacts. J Abnorm Psychol. 2005;114(4):697–705
- Verhaeghe J (2012), Van Den Eede F, Van Den Ameele H, Sabbe BG. Neuro-endocrine correlates of burnout. Tijdschr Psychiatr. 2012;54(6):517-26. Review. Dutch