Zelfkastijding of zelfcompassie? Killerbod keuzes

Er is veel commotie onder professionals over Fajah Lourens en haar ‘My Killerbody Motivation’ (MKBM) programma. De zorg gaat over (geestelijke) gezondheid en de juistheid van de uitspraken met betrekking tot haar killerbod. Het is voor professionals belangrijk om dit soort zaken te bespreken.

1.200 kcal is nog zo gek niet

Uitspraken van Lourens
Allereerst is het wel weer eens verfrissend om te horen dat iemand (Lourens) het heeft over de energiebalans als mechanisme van gewichtsregulatie. Haar boodschap is nuchter en simpel. Het draait om calorieën en ze heeft gelijk. Met haar statuur van 1,65m claimt ze met 1.350 kcal per dag voldoende te hebben en dat is gezien de enorme variatie van het rustmetabolisme, best mogelijk. Als ze af wil slanken, dan gaat ze naar 1.200 en als ze haast heeft neemt ze een duikvlucht naar 1.000 kcal per dag. Zij stelt heel duidelijk dat de gemiddelde huisvrouw 1.300-1.400 kcal per dag nodig heeft en dat ze niet kunnen afslanken, omdat ze op 2.000 kcal zitten. Dat is op zich geen raar idee, want 2.000 kcal van het Voedingscentrum is een gemiddelde.

Zij pleit voor gezonde voeding en maakt een rake opmerking over calorierijke jus-d’orange. Daarnaast stelt ze dat het voor jonge meiden lastig is om een killerbody te krijgen als je met de scooter naar de MacSnack rijdt, Het is allemaal zinnig. Haar boodschap is heel simpel, als je af wilt slanken, moet je niet zeuren, maar minder eten. Je hoeft ook niet in de gym te wonen. Allemaal waar. Vanwaar de controverse?

De nutteloze ‘willen is kunnen’ retoriek

De energiebalans
Inhoudelijk is het allemaal minder simpel, omdat er duidelijk sprake is van het individu en elk lichaam reageert anders, waardoor het voor de een veel gemakkelijker is om vol te houden dan voor de ander. Een uitspraak als, waar een wil is, is een weg, is redelijk zinloze retoriek en zelfs stigmatiserend. Talloze onderzoeken laten namelijk zien dat er een individuele gewichtsreactie bestaat, zoals de klassieke Bouchard-studie met eeneiige tweelingen die allemaal voor 100 dagen, 6 dagen per week met 1.000 kcal per dag overvoerd werden. Ze kwamen allemaal aan, maar de snelheid en de hoeveelheid waarmee, verschilden nogal. Het gemiddelde was 8,1 kg, maar de uitersten lagen tussen de 4,3 tot en met 13,3 kg (Bouchard BJ 1990). Roepen wat de gemiddelde persoon aan kcal nodig heeft, is dus schieten met hagel. Interessant is natuurlijk dat er meer overeenkomst te vinden is binnen een tweelingpaar dan niet familiegerelateerde deelnemers onderling. Er is dus sprake van genetische predispositie. Waar een wil is, zijn nog altijd genen. Wat overeind blijft staan is dat ze allen aankwamen, omdat ze teveel aten. Het probleem is dat je met een gemiddelde kcalbehoefte niet weg kunt komen. Dat geldt voor zowel Lourens als voor het Voedingscentrum.

Het behouden van een killerbody is de zelfkastijding niet waard, tenzij je inkomen er afhankelijk van is.

Rolmodel
De invloed op de beeldvorming van tienermeisjes werd helaas de kiem in gesmoord. Dat is op zichzelf staand wel een belangrijke discussie, één die veel professionals die zich storen aan Lourens, eveneens negeren met hun voor- en nafoto’s. In combinatie met de willen is kunnen-retoriek, wordt er een destructieve boodschap afgegeven, namelijk die van eigen schuld, dikke bult. Je hebt dus een gebrek aan discipline als je geen killerbody kunt krijgen. Gezien de bezwaren in de vorige alinea, lijkt ons dat nogal kort door de bocht. In een recente review werd er een correlatie gevonden tussen de mate van zelfcompassie, een negatief lichaamsbeeld en eetstoornissen (Braun TD 2016). Eigen schuld, dikke bult, spreekt niet van zelfcompassie, maar legt het accent op falen. Hoe minder zelfcompassie, hoe groter de kans op een negatief lichaamsbeeld. Het is, zoals eerder gesteld, een destructieve boodschap. De rol van sociale media is mogelijk ook niet onschuldig, aangezien er een correlatie is tussen wat men ziet op de sociale media, negatief lichaamsbeeld en eetstoornissen. Het zou gemakkelijk zijn om dit in de schoenen te schuiven van Lourens, maar het geldt voor de media in zijn algemeenheid en feitelijk voor elke personal trainer die zich profileert met voor- en na foto’s, maar de na-na foto’s, de foto’s van pakweg een jaar later, achterwege laat. Met alle respect, maar het bereiken van een killerbody is simpel, niet eenvoudig. Het behouden van een killerbody is voor de meesten de zelfkastijding niet waard, tenzij je inkomen er afhankelijk van is.

Waar een wil is, zijn genen

Het alternatief
Allereerst hebben we in Nederland een vrije keuze en dat is een belangrijk recht, waar we niet aan voorbij willen gaan. Als iemand een killerbod ambieert, dan is het vooral goed om dit te doen met een begeleider die begrijpt dat lichamen geen eenheidsworst zijn, maar dat maatwerk van belang is. Wij hebben geen idee of MKBM dat kan leveren, maar er zijn zeker begeleiders die deze kennis en kunde wel hebben. Daarnaast moeten we melden dat afslanken opzichzelfstaand niet onschuldig is. Recent werk van de groep van Hall laat namelijk zien dat als mensen onbewust afslanken, omdat ze ongemerkt door medicatie calorieën uitplasten, per dag 100 kcal meer per verloren kg aten dan ze nodig hadden (Poridori D 2016). Het verklaart de observatie dat de snelste manier om 10 kg aan te komen is door eerst 8 kg af te slanken. Als er geen medische reden voor is, dan zou níet afslanken, wel eens een beter alternatief kunnen zijn. Het probleem is natuurlijk die drang, de stress van het moeten hebben van een killerbody. Ook daar is onderzoek naar gedaan en het focussen op wat je lichaam voor je doet in plaats van hoe het eruit ziet, blijkt veel van deze onrust weg te nemen. Vitaliteitscoaches worden opgeleid voor deze vorm van begeleiding.

Als je de veldslag verliest, dan is de oorlog nog niet verloren

Overwegingen
Als er onrust is over een media-fenomeen, dan staan er altijd mensen klaar, die melden dat we ervan kunnen leren. Waarom lukt het deze mensen wel, om dit soort gevolg te krijgen en het Voedingscentrum niet? Deze uitspraak laat zien dat er verwarring is tussen hype en daadwerkelijke invloed. Dat er veel boeken worden verkocht, zegt niet zoveel. Dat deed Kris Verburgh met zijn Voedselzandloper ook en die had in tegenstelling tot Lourens, toch vooral het idee dat het niet draait om calorieën. Beiden halen resultaat en het maakt voor de korte termijn dus niet zoveel uit wat je doet. Mensen een tijdje gek krijgen is niet zo moeilijk, maar over tien jaar praat waarschijnlijk niemand meer over deze mediahypes, terwijl ze de weg naar het Voedingscentrum nog steeds blindelings zullen kunnen vinden. Als je de veldslag verliest, dan is de oorlog nog niet verloren. De strijd tussen het Voedingscentrum en de media-hypes zal ons dus een zorg zijn. Veel vervelender is de boodschap dat we alles verkeerd doen en geen discipline hebben. Het zaait frustratie, angst en leidt mogelijk tot eetstoornissen. De effecten daarvan zullen veel langer voelbaar zijn dan de hype heeft geduurd. Zelfcompassie en focussen op wat je lichaam voor je doet, is wat professionals wat ons betreft zouden moeten prediken.

Maak je niet druk om Fajah Lourens, maar om de rest van Nederland

Conclusie
Het mediafenomeen Fajah Lourens heeft een simpele boodschap, die veel waarheid bevat. Als je een killerbody wilt, moet je minder eten en een klein beetje trainen. Het probleem is dat het recept voor een ieder anders is en de methode die werkt voor een individu is niet in een one-liner te vangen. Daardoor ontstaat vooral de angst dat als het niet lukt, dat je geen discipline hebt. Gebrek aan zelfcompassie en focussen op hoe je lichaam eruit ziet, wordt gecorreleerd met een negatief zelfbeeld en eetstoornissen. In een wereld vol met mogelijkheden, worden we dagelijks herinnerd aan al onze tekortkomingen. Is het niet ons lijf, dan is het wel onze discipline. Wellicht moeten we ons geen zorgen maken om een mediafenomeen, maar om de rest van Nederland.

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Geraadpleegde bron(nen)

• Bouchard C (1990), Tremblay A, Després JP, e.a. The response to long-term overfeeding in identical twins. N Engl J Med. 1990 May 24;322(21):1477-82
• Braun TD (2016), Park CL, Gorin A. Self-compassion, body image, and disordered eating: A review of the literature. Body Image. 2016 Jun;17:117-31.
• Holland G (2016), Tiggemann M. A systematic review of the impact of the use of social networking sites on body image and disordered eating outcomes.Body Image. 2016 Jun;17:100-10
• Polidori D (2016), Sanghvi A, Seeley RJ, Hall KD. How Strongly Does Appetite Counter Weight Loss? Quantification of the Feedback Control of Human Energy Intake. Obesity (Silver Spring). 2016 Nov;24(11):2289-2295.