Polyvagaaltheorie is fictie

Stephen Porges legt hier uit hoe de nervus vagus drie standen kent.

Hartritmevariatie

Porges heeft zijn theorie gebaseerd op hartritmevariatie (HRV) onderzoek bij reptielen en de verschillen bij zoogdieren. Het idee is dat de respiratory sinus arrhythmia (RSA) ontstaan is bij zoogdieren als dynamisch adaptatiemechanisme tegen stress van nieuwe stimuli. Het houdt gelijktijdig contact met anderen (sociale interactie). HRV, de dynamische wijze waarmee hartslagen in opvolging van elkaar variëren, zou daarmee een indicator zijn van psychopathologie. Los van het gegeven dat het HRV-onderzoek van Porges van dubieuze kwaliteit is, zit het vol aannames die niet alleen onlogisch en implausibel zijn, maar ze zijn nu ook ontkracht. De RSA en HRV zijn geen zoogdierenuitvinding, het is ook heel duidelijk bij reptielen gevonden. Desalniettemin is het is één van de uitgangspunten van de theorie. Op basis van dit gegeven wordt vervolgens verondersteld dat RSA-activiteit een sterke indicator is van diverse psychische ziektebeelden. Men heeft echter al vaker geprobeerd RSA-activiteit te analyseren bij patiënten en inmiddels hebben diverse meta-analyses aangetoond dat de correlatie er niet is.

Natuurlijk willen we graag een verklaring hebben voor ‘vage’ klachten, zeker als die sterk invaliderend werken. Dat hoeft helemaal niet door trauma te zijn ontstaan, laat staan dat het verklaard moeten worden via de polyvagaaltheorie. Het kan bijvoorbeeld komen uit hypersensitisatie na een virale infectie. Daardoor ervaart men vaker onverklaarbare pijn en vermoeidheid. Ook kan er nog actieve inflammatie zijn en dat verklaart bijvoorbeeld waarom een virale infectie van het Epstein Barr-virus wordt gecorreleerd met dementie 15 jaar later. Er is ook veel bekend door onderzoek naar zowel het nociceptieve alswel het interoceptieve systeem in combinatie met het immuunsysteem. Hierin zien we sensitisatie en predictive coding samenkomen. Nagenoeg alle symptomen zijn biopsychosociaal en het betekent natuurlijk dat een trauma behandelen doorgaans leidt tot verzachting van de symptomen. Dat doet een kusje op een zere knie ook, als je zoontje struikelt. Het betekent niet dat de onderliggende wond daarmee heelt. Pijn en vermoeidheid zijn complexe uitingen van ‘sickness behavior’ die niet door de polyvagaaltheorie verklaard kunnen worden. Daar is veel solidere onderbouwing voor nodig. Het getuigt van weinig kritisch denkvermogen als je het beperkt tot een enkele oorzaak -trauma-, om dit vervolgens te verklaren met neurofysiologische fictie van Porges. Dit betekent niet dat lichamelijke klachten niet het gevolg kunnen zijn van trauma, maar dat de diagnose en het mechanisme veel complexer zijn dan de boeken van Porges en van der Kolk veronderstellen.

Porges weet dit ook en heeft na jaren van kritiek op zijn onhoudbare claims eindelijk in een wetenschappelijk tijdschrift het volgende geschreven:

“The theory was not proposed to be either “proven” or “falsified,…“.

Falsificatie vormt echter het hart van de wetenschappelijke methodiek, wat deze zinsnede veelzeggend maakt. Fictie hoeft namelijk niet te worden bewezen of weerlegd. Laten we daarom duidelijk zijn: de polyvagaaltheorie is fictie.

Hoewel er vorderingen zijn  in het diagnosticeren en behandelen van trauma, heeft men nog een lange weg te gaan. Het onderzoeksveld integreert steeds vaker met de ontwikkelingen in de neurowetenschap van ‘predictive coding’. Het idee is dat het lichaam constant voorspellingen doet en dat er voorspellingsfouten gemaakt worden, die niet altijd gecorrigeerd worden. Traumagerelateerde symptomen zouden daar een gevolg van kunnen zijn, zo betoogt dr. Lisa Feldman-Barrett, in de video. Daarmee rekent ze ook af met het idee van ‘ the body keeps score’. Feldman is neurowetenschapper, psycholoog en onderzoeker op het vlak van emoties. Zij behoort tot de top 1 procent van meest geciteerde onderzoekers ter wereld. Ondanks het gegeven dat er geen directe oplossing is die voor iedereen werkt, blijft haar boodschap hoopvol. Er zijn betere verklaringen dan de polyvagaaltheorie en er zijn vorderingen. Het is daarom tijd om de PVT te begraven.

Meer artikelen uit deze categorie 'Klinische leefstijl':

Dit onderwerp wordt behandeld in de opleidingen:

Recente artikelen (Kennisbank) uit overige categorieën:

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

• Referenties zijn in het artikel verwerkt als hyperlinks