Positieve psychologie deel 4: PERMA in perspectief

In 2011 lanceerde dr. Martin Seligman, grondlegger van de positieve psychologie, zijn nieuwe theorie van welbevinden genaamd PERMA. Het zou de gouden standaard zijn, waarmee het floreren van de mens, verbeterd kan worden. Kunnen we zes jaar na dato, iets zinnigs melden over PERMA?

Loze beloftes en nutteloze testimonials?

Zelfhulpboek?
Het boek Flourish start met de introductie van zijn nieuwe theorie PERMA en daarin een opsomming van interventies waarmee geluk en welzijn kan worden verbeterd. Dit klinkt als een academische tour de force, maar het boek ontstijgt zelden het niveau van een gemiddeld zelfhulpboek met een openingsretoriek als “Dit boek zal je helpen met floreren“. Het is geen zelfhulpboek, want daarvoor ontbreekt een stappenplan en zijn er te weinig interventies. Toch gaat hij nog door op dezelfde voet met een verplichte testimonial en in dit geval van Seligman zelf notabene. Hij schrijft “De mensen die werken in de positieve psychologie floreren meer, dan een ieder ander die ik ken.“. Daar wordt het niet beter van en het is vooral de naam van Seligman die het boek deed opvallen in de grijze massa. Op pagina 13 van het boek stelt hij dat de positieve psychologie niet gaat over geluk, maar over welbevinden en dat floreren, de gouden standaard is van welbevinden. Het is echter volstrekt onduidelijk via welke (wetenschappelijke) criteria hij tot deze conclusie komt. Flourish is het persoonlijk verhaal van Seligman, maar toch ontvouwt hij een nieuwe theorie.

Wat voegt de PERMA eigenlijk toe?

PERMA in perspectief
Op pagina 9 schrijft Seligman dat hij positiviteit en floreren een radicaal nieuwe betekenis heeft gegeven, die hij baseert op 5 pijlers. De pijlers genaamd Positive emotions (positieve emoties), Enagement (betrokkenheid), Relationships (relaties), Meaning (zingeving) en Accomplishments (voldoening), vormen samen het acroniem PERMA. De vraag is alleen wat er precies radicaal aan is, aangezien er meerdere theorieën van welbevinden zijn, waaronder het decennia-oude werk van Carol Ryff (1989). Zij definieert echter zes dimensies van welbevinden en zij is ook tot de conclusie gekomen dat welbevinden niet draait om geluk (Ryff C 1989), maar dan 30 jaar eerder dan Seligman. Haar dimensies betreffen zelfacceptatie, autonomie, omgevingsbeheersing, persoonlijke groei, doelgerichtheid en positieve relaties met anderen. Bewijs voor validiteit voor het model van Ryff is cross-cultureel gevonden (Chenga ST 2005, Jiménez B 2008, Gallagher MW 2009, Lindforsa P 2006, Van Dierendonck D 2007). Het model is uiteraard ook niet perfect, maar inconsistenties lijken toch vooral te ontstaan door de inzet van verkorte vragenlijsten. De reden waarom PERMA de positie heeft kunnen innemen die het model van Ryff niet heeft, is goed te destilleren uit het boek ‘Flourish’. Het is namelijk geld, want Seligman was de juiste man op de juiste plaats die enorme bedragen heeft kunnen verzilveren voor de nieuwe stroming. Bedragen die er niet waren toen Ryff bezig was met haar werk. PERMA is een uitbreiding op het  ‘authentiek geluk’ model van Seligman zelf en die bestond uit drie pijlers. De twee nieuwe pijlers positieve emoties en relaties kun je ook terugvinden in het model van Ryff. De claim dat er sprake is van een nieuwe theorie, een nieuw inzicht en een radicaal nieuwe invulling aan de positieve psychologie is dan ook schromelijk overdreven.

Het is onduidelijk of hoger scoren op de PERMA leidt tot meer floreren in het echte leven

Wetenschappelijke onderbouwing
De introductie van 5 nieuwe pijlers als basis voor een nieuwe theorie vraagt om bewijs. Deze wordt niet geleverd, aangezien het onduidelijk is waarom het juist gaat om deze 5 pijlers en welke invloed ze precies hebben op floreren. Daarnaast zit er overlap in positieve emoties, voldoening en relaties. De vragen zijn dan ook op welke wijze dit wordt gecorrigeerd en in hoeverre dit consistent is te meten. Er worden geen antwoorden gegeven en dat betekent dat het etiket ‘theorie’ geplakt is op een hypothese. Een theorie dient namelijk te leiden tot goede voorspellingen en er is geen bewijs dat hoger scoren op de PERMA leidt tot floreren in het echte leven. Er wordt met geen woord over gerept in het boek van Seligman.

Het meten van floreren

Voor het meten van floreren heeft Ed Diener, ontwerper van een floreerschaal, leentjebuur gespeeld bij het model van Ryff. De floreerschaal vangt 6 van de dimensies van Ryff en de drie psychologische basisbehoeften van de zelfdeterminatietheorie behoorlijk. De PERMA noch de floreerschaal zeggen iets over fysiek functioneren. De floreerschaal meer veel meer de constructen waar veel meer bewijs voor is en doet dat kort en bondig. Het gegeven dat de floreerschaal mogelijk bruikbaar is, valideert echter de PERMA niet. De korte floreerschaal is handig, maar er zit met een of twee vragen per pijler toch wat zuidelijk van de betrouwbaarheid. Het heeft ook eigenlijk geen duidelijk overlap met PERMA. Er is daarom een nieuwe instrument ontwikkeld genaamd de PERMA profiler met 15 vragen (drie per pijler) . De beschrijving van het onderzoek naar de PERMA profiler is veelzeggend. Er is namelijk geen theorie en men heeft dus theorieën bijeen moeten sprokkelen om de vijf pijlers te onderbouwen. Men gaat daarbij nog steeds voorbij aan het gegeven dat het onduidelijk is waarom er vijf pijlers zijn en ook waarom deze vijf. Het is als het ware een meetlat uitvinden om te wegen hoe zwaar iemand is zonder af te vragen of men kilogrammen of centimeter moet vastleggen bij lengte.

Wapent PERMA tegen trauma?

PERMA is vooral een visie en in het gunstigste geval een belofte. Een die helaas niet waargemaakt wordt. Het hoofdstuk over hoe men de Amerikaanse soldaten moet beschermen tegen zelfmoordpogingen en posttraumatisch stress syndroom via de PERMA, is indrukwekkend. Inmiddels is echter duidelijk dat het hele project een flop is die de Amerikaanse defensie meer dan 125 miljoen dollar heeft gekost. Ook het poneren van een nieuwe theorie van intelligentie, namelijk GRIT, is misleidend. Het is namelijk geen theorie over intelligentie, hooguit een over de bijdrage van trainbaar doorzettingsvermogen aan resultaat. Deze nieuwe ontdekking is echter niet nieuw en recent verscheen er een meta-analyse (Credé M 2016) over het onderwerp. De conclusie van de auteurs is bikkelhard. Het effect van grit is zeer bescheiden en bovendien weinig nieuwswaardig, gezien de enorme overlap met consciëntie. Die laatste is een persoonlijkheidstrek en het is nog maar de vraag in hoeverre dat getraind kan worden.

Er is geen wetenschappelijke onderbouwing voor PERMA

Het probleem is dat coaches denken dat PERMA stevig onderbouwd is, maar dat is niet het geval. Nog vervelender wordt het als men claimt dat de positieve psychologie, wetenschappelijker is dan de rest van de psychologie. De PERMA is echter opinie van Seligman, zoals we eerder hebben beschreven in onze recensie. Er is hooguit enige basis voor de interventies die ingelijfd zijn door PERMA. Uit een recente meta-analyse van Nederlandse bodem blijkt zelfs dat het bewijs voor effectiviteit van deze interventies zwak of zelfs afwezig is. Het grootste project waarin PERMA centraal stond, is die bij de Amerikaanse defensie en die is overduidelijk door het ijs gezakt. Het heeft de populariteit niet doen afnemen, mogelijk omdat er regelmatig successen worden geclaimd, ook in de wetenschappelijke  literatuur. Met betrekking tot de bestrijding van depressie refereert men naar het werk van Aaron Beck en naar mindfulness (Sin nl 2009). Het is onduidelijk wat het werk van Beck te maken heeft met de positieve psychologie, laat staan PERMA. Hetzelfde geldt voor het populaire mindfulness, waarvan men ook niet weet of het meer hype is dan hulp. In deze meta-analyse refeert men ook nog naar een hoofdstuk in een boek ter onderbouwing van de claims. Dit alles geeft aan dat de positieve psychologie en PERMA in het bijzonder weinig wetenschappelijk fundament hebben.

Halfbakken onderzoek wordt gepresenteerd in TED talks als lanceerplatform voor een zelfhulpboek

Poppsychologie?
Hoewel er zeker waarde ligt in meer onderzoek naar floreren, worden kwaliteitsstandaarden met betrekking tot onderzoek met voeten getreden. Het leidt tot halfbakken conclusies uit pilotonderzoeken, die gepresenteerd worden in TED talk(-achtige) video’s als lanceerplatform van een zelfhulpboek. Voorbeelden hiervan zijn Barbara Fredrickson met haar positiviteitsratio, Elizabeth Dunn over geld en geluk en Angela Duckworth over GRIT. Wij begrijpen het initiele enthousiasme heel goed, maar uiteindelijk moeten dit soort zaken worden getoetst door derde partijen. Geen van deze bleven echter overeind tijdens analyse door derden. Ondertussen zijn deze gevestigde namen een industrie op zich geworden. De vraag is hoe dit rijmt met de declaratie dat er geen financiele belangenverstrengeling is, zoals de auteurs stellen in hun onderzoekspublicaties. We willen echt niet de baby met het waswater weggooien, maar het is heel duidelijk dat mogelijk belangrijk werk wegkwijnt, omdat de geloofwaardigheid van positieve psychologie te grabbel wordt gegooid.

Wie of wat floreert er?

Conclusie
PERMA wordt volop ingezet door coaches en psychologen om mensen te helpen met floreren. Daar is echter geen wetenschappelijke basis voor. Een reeks van breed uitgemeten mislukkingen van PERMA of daarop gebaseerde onderzoeken, suggereert dat de claims sterk overtrokken zijn. PERMA is geen gouden standaard van floreren, het is geen nieuwe theorie, sterker nog, het is niet eens een theorie. De toebedeling van een handvol effectieve interventies, maakt het geen theorie. Dit alles betekent niet dat het hele veld van de positieve psychologie nutteloos is, maar het is duidelijk dat veld oververhit is en PERMA als kern, tekenen vertoont van een meltdown. Toch is de PERMA succesvol, maar niet specifiek bij cliënten. Gezien de enorme verspreiding leidt het namelijk vooral tot het floreren van PERMA zelf. PERMA is ee geldmachine waar een complete industrie uit ontstaan is. Het is dan ook de vraag of PERMA meer is dan een marketinginstrument.

Meer lezen uit deze categorie 'Coachen':

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Meer lezen uit overige (kennisbank) categorieën:

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Geraadpleegde bron(nen)

• Chenga ST (2005), Chanb ACM. Measuring psychological well-being in the Chinese. Personality and Individual Differences. Volume 38, Issue 6, April 2005, Pages 1307–1316
• Credé M (2016), Tynan MC, Harms PD. Much Ado about Grit: A Meta-Analytic Synthesis of the Grit Literature. Journal of personality and social psychology
• Gallagher MW (2009), Lopez SJ, Preacher KJ. The hierarchical structure of well-being. J Pers. 2009 Aug;77(4):1025-50.
• Lindforsa P (2006), Berntssonc L, Lundberg ULF. Factor structure of Ryff’s psychological well-being scales in Swedish female and male white-collar workers. Personality and Individual Differences Volume 40, Issue 6, April 2006, Pages 1213–1222
• Ryff C (1989) Happiness is everything, or is it? Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069-1081
• Sin NL (2009), Lyubomirsky S. Enhancing well-being and alleviating depressive symptoms with positive psychology interventions: a practice-friendly meta-analysis. J Clin Psychol. 2009 May;65(5):467-87
• Van Dierendonck D (2007), Dario Díaz D, Rodríguez-Carvajal R, Blanco A, Moreno-Jiménez B (2008) Ryff’s Six-factor Model of Psychological Well-being, A Spanish Exploration. Social Indicators Research July 2008, 87:473