Het dichotomisch dwaaldenken van Tim Noakes

Gezaghebbend inspanningsfysioloog Tim Noakes was keynote speaker tijdens de eerste Nederlandse editie van het Ancestral Health symposium. Wij waren er niet bij, maar het verslag van Karine Hoenderdos geeft ons idee van zijn controversiele uitspraken, die we hier in de context zullen plaatsen.

“Als je veel koolhydraten stapelt, rem je op die manier de vetverbranding. Noakes noemde topsporters die hun beste prestaties behalen zonder koolhydraten, zoals Paula NewbyFraser, een Afrikaanse triatleet, en Mark Allen, Amerikaans triatleet. Veel wetenschappelijk bewijs voor het voordeel van koolhydraatbeperkt sporten is er trouwens nog niet. Volgens Noakes is er sprake van een publicatiebias en is het zeer moeilijk om dit onderzoek gefinancierd te krijgen.”

Dit lijken controversiële uitspraken, maar dat zijn het niet. Je kunt vet als dominante brandstof gebruiken bij inspanningen tot ongeveer 60% van de VO2max. Een marathon vereist echter veel hogere inspanningen en je zou op een vetdominant dieet zeker verliezen. De twee genoemde atleten zijn echter Ironman atleten die wedstrijden hebben van 8+ uur. Daarin liggen de intensiteitsniveaus veel lager en daarom zou je theoretisch goed kunnen presteren met minder koolhydraten. Dat gezegd hebbende, zijn er geen details bekend van hun eetregime en moeten we Noakes op zijn woord geloven. Daar hebben we wat moeite mee, aangezien we een gedetailleerd verslag hebben van een Ironman atleet die lowcarb ging met hulp van diverse lowcarbexperts. We kunnen alvast verklappen dat hij niet in de prijzen viel.

“Omdat we meer koolhydraten zijn gaan eten, zijn we ook meer calorieën gaan eten, want koolhydraten bieden minder verzadiging.”

Dat is nogal een ferme en ongenuanceerde uitspraak die in strijd is met de wetenschappelijke literatuur en onze praktijkervaring. We hebben er eerder over geschreven toen we koolhydraten en de dooreetfactor in perspectief plaatste.

“Vanaf 1977 begon ook de opmars van overgewicht en diabetes en 20 jaar na dato begon de onstuitbare opmars van diabetes type 2. Denk trouwens niet dat er in de nieuwe richtlijnen veel veranderd is. Noakes vertelde dat het BMJ onlangs een artikel van Nina Teicholz publiceerde, waarin zij gehakt maakt van de wetenschappelijke onderbouwing van deze richtlijnen.”

Hier kunnen we kort over zijn, aangezien correlatie verkocht wordt als causaliteit en de claim dat we meer koolhydraten zijn gaan eten nogal controversieel is. Het vereist kennis van de datasets waarop deze claim is gebaseerd. Zijn uitspraken zijn ingegeven door NHANES data en de beperkingen ervan hebben we hier beschreven. Daarnaast zal een verwijzing naar Nina Techolz overigens nooit punten opleveren bij ons. Haar voedingsboek hoort thuis op de afdeling fictie, slechte (en geplagieerde) fictie wel te verstaan. Het gegeven dat de huidige hoog koolhydratenvoedingsrichtlijn niet wetenschappelijk is, is op zich geen argument om lowcarb te gaan.

“Zelf ontwikkelde Noakes in 2010 ook diabetes, ondanks het feit dat hij zich keurig aan de voedingsrichtlijnen hield én marathons liep.”

We begrijpen hier de verwarring, aangezien diabetes mellitus type 2 (DM2) een leefstijletiologie kent en iemand die ‘gezond’ leeft zoals Noakes zou daarom gevrijwaard moeten zijn van deze ziekte. Er zitten echter een aantal problemen aan deze stelling. Allereerst is het nog maar de vraag of hij diabetes heeft gekregen van het koolhydraatrijke dieet, want dat is immers niet aangetoond. Het tweede probleem is dat hij spreekt van DM2, omdat hij deze op latere leeftijd diabetes heeft gekregen. Dat is echter een aanname, want slanke en fitte mensen die diabetes krijgen worden wel vaker verkeerd gediagnosticeerd. In 15 van de 100 gevallen DM2 blijkt het namelijk te gaan om onopgemerkte LADA (Latent autoimmune diabetes of adults). Type 1 voor volwassen dus en een variant die nogal eens over het hoofd wordt gezien. LADA patiënten die slank en fit zijn krijgen in onze ervaring vervolgens het onzinnige advies om af te slanken en fitter te worden. Een sterk staaltje protocolfascisme!

De boodschap dat insulineresistentie een probleem is, wordt door niemand tegengesproken, maar de suggestie dat het door koolhydraatconsumptie komt, is redelijk absurd gezien de flinke hoeveelheid jager-verzamelaars die hoog in hun koolhydraten zitten, zonder last te hebben van onze welvaartziekten. We kennen nauwelijks jagerverzamelaarsstammen die een lowcarb (< 20e%) voedingspatroon op nahouden, zelfs de eskimo’s niet.

“In 2015 schreef hij het boek ‘The real meal revolution’, in 5 weken tijd. En sindsdien is zijn visie op koolhydraatbeperkt eten sterk in opmars in Zuid-Afrika, maar ook daarbuiten. Noakes noemt het trouwens ‘Banting’, als eerbetoon aan Mr. Banting, een Britse begrafenisondernemer die in 1862 dit dieet volgde.”

Aangezien jager-verzamelaarsstammen zelden lowcarb gaan is het maar de vraag wat Noakes met zijn lowcarb boodschap te zoeken heeft op een Ancestral Health symposium, tenzij je Mr. Banting (1862) natuurlijk bestempeld als onze voorouder. In dat geval zouden wij adviseren om gewoon het voedingsadvies van je oma op te volgen. Onze ervaring is dat het beter aansluit op het gezond boerenverstand. Anderzijds is het demoniseren van een enkele macronutrient wel lekker ouderwets, dus misschien toch Ancestral?

Conclusie
De uitspraken van Noakes kunnen samengevat worden tot het idee dat er weinig bewijs is voor de gezondheidsvoordelen van een hoog koolhydraatinname, dus moeten we lowcarb eten. En aangezien er atleten zijn die met lowcarb kunnen presteren, is een hoog koolhydraatdieet slecht voor prestaties, zo redeneert hij door. Noakes die niet jong is en geen diabetes type I heeft, moet wel wel type 2 hebben. Dat zijn nogal wat claims, die eenmaal in de context geplaatst, een andere betekenis krijgen. Alles bij elkaar vinden wij het vooral heel vervelend om te zien hoe een brilliante inspanningsfysioloog geregeerd kan worden door de dictatuur van dichotomisch dwaaldenken.

Meer artikelen uit deze categorie 'Klinische leefstijl':

Dit onderwerp wordt behandeld in de opleidingen:

Recente artikelen (Kennisbank) uit overige categorieën:

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

• Update 5 nov 2015: Het artikel van Nina Teicholz waar Noakes naar refereert is onder vuur komen te liggen, omdat een groep wetenschappers retractie heeft aangevraagd vanwege onjuistheden.

Geraadpleegde bron(nen)

• Hoenderdos K (2015) Oergezondheid: Insulineresistentie als sleutel voor welvaartziekten. Foodlog, 1 okt 2015
• Restant van onze claims is onderbouwd door links in de tekst naar artikelen met literatuurreferenties
• Diabetesfonds. Wat is LADA.