Vullen of sterven? Kinderlevens redden met junkfood

Recent ontdekte een blogger (Zwaan J 2016) dat er in een ziekenhuis snoepgoed en ‘junkfood’ werd aanbevolen aan ouders van zieke kinderen. Het gegeven dat veel van deze producten toegevoegd suiker bevatten, moest kennelijk uitdrukkelijk vermeld worden. Het leidde tot verontwaardiging bij consument én professionals. Geen van hen leek in staat te zijn de vele halve waarheden uit het artikel bloot te leggen en ook geen ervaring te hebben met deze specifieke doelgroep. Het is daarom van belang om te begrijpen wat de overwegingen zijn.

Het immuunsysteem
Bij ziekte neemt het lichaam maatregelen door bijvoorbeeld de temperatuur te verhogen. Bij een volwassen man van 70 kg zal een stijging van 1,5 graad Celsius leiden tot een extra energie-uitgave van 250 kcal per dag. Zijn hart klopt voor 168 kcal per dag en zet de toename in perspectief. Daarnaast dient het immuunsysteem nieuwe cellen aan te maken om zich te wapenen tegen een eventuele infectie en dat zijn extra energie-uitgaven (Buttgereit F 2000). Deze immuuncellen worden geproduceerd uit lymfenodes die genesteld zitten in vetdepots (Pond CM 1995). In eerste instantie dus energie zat en het maakt niet uit of het verzadigd of onverzadigd vet is, energie is energie. Binnen het uur neemt de glucosebehoefte flink toe en loopt tot 48 uur erna op, samen met een maximale eiwitsynthese voor de aanmaak van lymfocyten (Sagone AL 1974). De snelle stijging van lactaat wijst op de acute noodzaak van glucose als brandstof. Dit zijn processen die kennelijk niet vanuit vet gefinancierd kunnen worden. De voorraad glucose is, zeker in verhouding tot vet, zeer beperkt en dient snel aangevuld te worden. Hetzelfde geldt voor eiwit, noodzakelijk om de immuuncellen te produceren. Men vermoedt dat de behoefte naar 2g per kg lichaamsgewicht opgeschroefd dient te worden. Er moet gegeten worden, veel en snel. Dat lukt niet zomaar.

Glucose- en eiwitinname hebben de allerhoogste prioriteit

Het probleem
Het probleem is echter dat de eetlust sterk vermindert (Larson SJ 2001). Het is onduidelijk waarom, maar mogelijk, omdat eten zelf, activiteit van het immuunsysteem vereist en het is dan energiebesparing. De combinatie van een verhoogde energie-uitgave en een verminderde eetlust zal leiden tot een snelle daling van het gewicht. Aangezien de beschikbare eiwit- en glucosevoorraad zeer beperkt voor handen is in het lichaam, zal vetvrije massa opgeofferd moeten worden om het immuunsysteem van materiaal en brandstof te voorzien. In de richtlijn ‘Screening en behandeling van ondervoeding 2011’ staat het volgende over de gevolgen van ondervoeding:

“Ondervoeding heeft ernstige gevolgen voor de totale gezondheidstoestand van de patiënt. In, veelal associatieve, studies is aangetoond dat het leidt tot onder meer een langzamer herstel, meer en ernstiger complicaties, bij ziekte en inactiviteit tot een verminderde spiermassa met als gevolg een afname van de algehele conditie en een verminderde hart- en longcapaciteit. Ondervoeding vermindert de immunologische afweer, zorgt voor een verminderde wondgenezing, een verhoogde kans op het ontwikkelen van decubitus, een afname van de levenskwaliteit en een verhoogde mortaliteit [7-12]. De genoemde complicaties van ondervoeding hebben onder andere een langere opnameduur en een verhoogd gebruik van medicijnen tot gevolg, wat toename van de zorgkosten met zich mee brengt [13-15]. Bij kinderen heeft ondervoeding niet alleen directe gevolgen voor het kind op dat moment, maar omdat het kind in ontwikkeling is, kan het ook gevolgen hebben op latere leeftijd, zoals een vermindering van het IQ en een kleinere eindlengte [16, 17]. Recent onderzoek in Nederlandse ziekenhuizen heeft aangetoond dat kinderen die bij opname ondervoed zijn significant langer in het ziekenhuis liggen[18].”

Vullen én voeden
Zij hebben het hier niet over vitamines en mineralen, maar de gevolgen die direct toe te schrijven zijn aan ondervoeding. Het is daarom van cruciaal belang dat het gewicht op peil blijft en het immuunsysteem kan blijven werken. Het is mogelijk om dit met allerlei producten te bereiken en dat wordt ook aangehaald in de aanbeveling, maar de blogger in kwestie, vindt het niet nodig om dit te melden en blijft liever selectief citeren. De blogger heeft kennelijk geen enkele ervaring met deze patiëntengroep en vragen hierover in de reactiesectie worden niet gepubliceerd. Alle informatie over het immuunsysteem ontbreekt eveneens. De suggestie dat men moet voeden in plaats van vullen is hoogst ongelukkig. Een aanbeveling van noten, omdat deze eveneens calorierijk zijn, demonstreert een duidelijk gebrek aan materiekennis. De glucosebehoefte kan hier niet mee gefinancierd kan worden, in tegenstelling tot de toegevoegde suiker uit het snoepgoed. Het onvermeld laten van de eetproblematiek bij deze doelgroep, maakt het moeilijk om zijn deskundigheid serieus te nemen. We kunnen niet alleen tot de conclusie komen dat het advies van de blogger ongeïnformeerd en ongenuanceerd is, maar het is vooral het selectief citeren dat doet ons twijfelen aan zijn integriteit.

In tegenstelling tot de blogger, die halve waarheden aaneenrijgt en selectief reacties toelaat, hebben de werknemers van de ziekenhuizen wel uitgebreide ervaring met deze patiëntdoelgroep en weten dat als de kinderen niet snel eiwit en glucose eten, ze vertraagt herstellen en ontwikkelingsproblemen zullen oplopen, zoals ook beschreven in de ondervoedingsrichtlijn. Het zijn specialisten, die doorlopend ervaringen en kennis uitwisselen. De snoep en ‘junkfood’ aanbeveling gebeurt in alle ziekenhuizen, omdat dit de beste aanpak is gebleken om ondervoeding tegen te gaan en het immuunsysteem van energie en bouwstoffen te voorzien. Het is daarmee vullen én voeden!

Het snoepgoed zorgt er niet alleen voor dat de kinderen gaan eten, maar het versterkt via toegevoegde suikers juist het immuunsysteem

Conclusie
De reacties op de vinding dat een ziekenhuis ‘junkfood’ serveert, laat zien dat er veel onwetendheid en onkunde is bij consument en professionals. Dat is buitengewoon spijtig, omdat de integriteit en kunde van hardwerkende mensen op schandalige wijze in twijfel wordt getrokken. Vooral de professionals zijn laakbaar, omdat zij de consument juist integer zouden moeten informeren. Gebrek aan kennis onder professionals is gemakkelijk te repareren, maar het betreft hier een gebrek aan waarden en normen. Dat is het echte probleem!

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

5 nov 2016, 08:40 – Tekst is gestroomlijnd om het leesbaarder te maken.

• Bozzetti F (2009), Arends J, Lundholm K, et al. ESPEN Guidelines on Parenteral Nutrition: nonsurgical oncology, Clinical Nutrition 2009, j.clnu.2009.04.011.
• Buttgereit F (2000), Burmester GR, Brand MD Bioenergetics of immune functions: fundamental and therapeutic aspects. Immunol Today. 2000 Apr; 21(4):192-9.
• Culvenor JG (1976), Weidemann MJ. Phytohaemagglutinin stimulation of rat thymus lymphocyte glycolysis. Biochimica et Biophysica Acta, vol. 437, no. 2, pp. 354–363, 1976.
• Cooper EH (1963), Barkhan P, Hale AJ. Observations on the proliferation of human leukocytes cultured with phytohaemagglutinin. British Journal of Haematology, vol. 9, pp. 101–111, 1963.
• Hedeskov CJ (1968) Early effects of phytohaemagglutinin on glucose metabolism of normal human lymphocytes,” Biochemical Journal, vol. 110, no. 2, pp. 373–380, 1968.
• Hume DA (1978), Radik JL, Ferber E, Weidemann MJ. Aerobic glycolysis and lymphocyte transformation,” Biochemical Journal, vol. 174, no. 3, pp. 703–709, 1978.
• Larson SJ (2001), Dunn AJ. Behavioral effects of cytokines. Brain Behav Immun. 2001 Dec; 15(4):371-87.
  Pond CM (1995), Mattacks CA. Interactions between adipose tissue around lymph nodes and lymphoid cells in vitro. Journal of Lipid Research, vol. 36, no. 10, pp. 2219–2231, 1995.
• Roos D (1970), Loos JA. Changes in the carbohydrate metabolism of mitogenically stimulated human peripheral lymphocytes. I. Stimulation by phytohaemagglutinin. Biochim Biophys Acta, vol. 222, no. 3, pp. 565–582, 1970.
• Sagone Jr AL (1974), BoBuglio AF, Balcerzak SP. Alterations in hexose monophosphate shunt during lymphoblastic transformation. Cellular Immunology, vol. 14, no. 3, pp. 443–452, 1974.
• Zwaan J (2016) Rijnstate Ziekenhuis adviseert zieke kinderen junkfood te eten. 2 nov 2016