Suikerstress deel 5: Uitverkoop van de wetenschap?

Steeds vaker wordt de suggestie gewekt dat al onze welvaartsproblemen terug te voeren zijn naar de consumptie van een enkel nutrient, namelijk suiker. De vingerwijzing naar de correlatie tussen fructosesiroop en obesitas was slechts een eerste schot voor de boeg, maar inmiddels zijn we beland in een situatie die we de kruistocht tegen suiker mogen noemen. Daarbij lijken gezondheid en het gezonde verstand, de eerste slachtoffers te worden van de strijd.

Aan de oppervlakte bezien, lijkt het een gestreden strijd. Suiker en dan met name het fructose deel, overspoelt de lever, waardoor allerlei metabole stoornissen ontstaan. De voedingsindustrie, die het suiker overal instopt, die protesteert weliswaar heftig, maar die kunnen natuurlijk nooit gelijk hebben. Zij zijn immers belanghebbend en willen alleen maar voorkomen dat hun omzet daalt. Dat protest bestaat uit industrie gefinancierde onderzoeken die aantonen dat suiker helemaal niet zo slecht is en het leidt alleen maar tot een minachtende afwijzing, zonder inhoudelijke repliek. Het gezonde verstand lijkt daarmee al te zijn gesneuveld. Een recent wetenschappelijk overzichtsartikel (Erickson J 2016), ontworpen en gefinancierd door de industrie, laat zien dat de huidige richtlijnen tegen overmatige suikerconsumptie, op erbarmelijk bewijs is gestoeld. Het meest genante is niet de doorzichtige wijze waarmee de industrie haar omzet verdedigt, maar het gegeven dat de voedingsindustrie gewoon gelijk heeft. Het werd daarom geaccepteerd voor publicatie in het gezaghebbende Annals of Internal Medicine en het leidde tot ongekende beroering.

De genadeloze analyse van de voedingsindustrie legt duidelijk de tekortkomingen van 9 publieke richtlijnen bloot. Zo bleken vier richtlijnen geen systematische selectie te hebben ingezet om onderzoeken te verzamelen en slechts drie organisaties gebruik te maken van een extern controleteam. De richtlijnen werden zelf wel gebaseerd op 16 systematische overzichtsartikelen, maar daarvan werden 14 gemerkt als inconsistent en 11 als onnauwkeurig. Van de acht betrokken cohortonderzoeken, bleken er zes van zeer lage kwaliteit te zijn en de overige twee van lage kwaliteit. De Wereldgezondheidsorganisatie, die de preferente GRADE methodiek hanteert om de bewijskracht van een onderzoek te merken, die besloot desalniettemin 3 ecologische onderzoeken te includeren, waar zelfs een richtlijn uit voortgevloeid is. Dit type is de meest zwakke broeder van de observationele soort en daar zou je niets op mogen baseren. De auteurs merken op dat er nogal wat heterogeniteit is in de opzet en onderbouwing van de publieke richtlijnen en constateren dan ook onverenigbare aanbevelingen die strekken van maximaal 5 tot 25 procent aan toegevoegde suikers. In een editorial van Schillinger, die zich meermalen heeft uitgesproken tegen de invloed van de voedingsindustrie, is geen duidelijk verweer te vinden. Iedereen is het dus expliciet of impliciet eens met de analyse. De kritiek gaat vooral over de intentie, niet over de inhoud.

Het gegeven dat gezondheidsrichtlijnen matig onderbouwd zijn, maakt de (over)consumptie van suiker niet per definitie goed. Er zijn echter zat onderzoeken die een neutraal in plaats van een ongezond effect suggereren. In een recente analyse (Schillinger D 2016a) werd aangetoond, dat onderzoeken die een neutrale uitkomst suggereren, voor 99 procent industriegefinancierd zijn. Andersom is het beeld nagenoeg gespiegeld. Er wordt daarmee vals spel gesuggereerd. Er is echter een alternatief scenario, namelijk dat onderzoeken van de hand van de industrie, gewoon beter zijn en betere onderzoeken leiden heel vaak tot andere uitkomsten. We hebben dit al vaker besproken. Ook de industriecriticaster Schillinger, auteur van de kritiek, is van mening dat industrieonderzoeken net zo goed of zelfs beter zijn. Net zo goed of beter, betekent echter, dichter bij de waarheid. Als deze onderzoeken uitwijzen dat suiker op zichzelfstaand een neutraal effect heeft op gezondheid, dan is dat dus dichter bij de waarheid. Dat is onverenigbaar met de conclusies van veel publieke richtlijnen, die zoals aangetoond, slecht onderbouwd zijn. Veel, zo niet alle van deze onderzoeken van de industrie, kennen ook nog eens een pre-registratie, waardoor de kans dat ongunstige uitkomsten niet worden gepubliceerd (publication bias), klein en vooral te achterhalen is. De publieke richtlijnen daarentegen worden zelden of nooit voor externe controle aangeboden. Zij beroepen zich, uitsluitend op de autoriteit van hun experts. Dat is spijtig, want er is namelijk een reden waarom ‘expert opinion’ op de laagste trede van de piramide van bewijskracht staat.

Niet alleen is het gezonde verstand gesneuveld, maar ook onze gezondheid zelf, is nu het slachtoffer. Onze problemen komen voort uit een keur van zaken, waarbij de uitdijende tailleomvang en beweegarmoede, de meest eenvoudig identificeerbare problemen zijn. Het dikker worden is het vooral het gevolg van teveel eten, maar dat is geen specifiek suikerprobleem. Ook zoutinname wordt bijvoorbeeld gecorreleerd met de BMI, maar dat dekt de lading niet. De industrie geeft zo’n 30 miljoen per jaar uit om producten nog onweerstaanbaarder te maken. En het is dus niet een kwestie van een schepje suiker of een snufje zout toevoegen. Daarnaast optimaliseren ze de beschikbaarheid en pompen ze miljoenen in marketing. De producenten hebben een holistische visie over het aan de man brengen van hun producten, terwijl de criticasters zich richten op een enkel nutrient. De suikertaks is daar een treurig voorbeeld van.

De suiker- en / of frisdranktaks lijkt op basis van de dalende verkoopcijfers een succes. Zodra we het glanslaagje afschrapen, openbaart zich een ander verhaal. Het Mexicaanse succes, dat volgde na een 10 procent belasting drie jaar geleden, blijkt een nachtmerrie te worden. Na een initiële daling, is de verkoop toegenomen, zo blijkt uit de meest recente verkoopcijfers van marktonderzoeksbureau Canadaen. Hoogleraar Marion Nestle, uitgesproken industriecriticaster en voorstander van de suikertaks, meldt dat een eventuele daling doorgaans plaatsvindt bij hoogopgeleiden (Nestle M 2015). Hetzelfde zien we bij roken, dat 3,6 miljoen Nederlanders bezighoudt en vooral de lager opgeleiden. De belangrijkste oorzaak van (de problemen door) obesitas is armoede en dat probleem wordt door de suiker- / frisdrank- / sigarettentaks alleen maar verder vergroot. Deze oorlog kent daarom geen winnaars, het kent alleen maar verliezers en de meest kwetsbare groepen van de samenleving worden extra getroffen door taksmaatregelen die niet helpen. De reactie is net zo voorspelbaar als verdrietig, namelijk een roep tot verdere verhoging van de taks.

Wij mogen autoriteiten vertrouwen op solide advies, maar dat vertrouwen blijkt onrealistisch te zijn. In tegenstelling tot de Middeleeuwen, dienen autoriteiten, vandaag de dag, wel verantwoording af te leggen voor hun claims en adviezen. Zij dienen immers een publieke zaak en zij dienen hem niet goed genoeg. Dat dit aan het licht komt door de voedingsindustrie, maakt voor het principe niet uit. Sterker nog, het is kennelijk zo erbarmelijk gesteld met het systeem, dat een niet-uitgenodigde- en ongewenste partij met discutabele motieven, het ermbarmelijk werk moet opknappen wat gefinancierd is met publieksgeld. Deze zaak draait daarom, wat ons betreft, niet om suiker. Het gaat niet eens om de invloed van de voedingsindustrie. Het gaat om de integriteit van de autoriteiten, die ons vertrouwen beschamen met slecht onderbouwde adviezen en nog slechter onderbouwde maatregelen.

Het recent gepubliceerde overzichtsartikel, dat ontworpen en gefinancierd is door de voedingsindustrie, toont aan dat de publieke richtlijnen met betrekking tot suikerconsumptie, zeer matig onderbouwd zijn. De oppositie reageert als gestoken door een wesp, maar kan de kritiek inhoudelijk niet weerleggen. Men suggereert daarom maar een uitverkoop van wetenschap, door de dominante aanwezigheid van de industrie. Dat interpreteren we vooral als het aanleggen van een rookgordijn in plaats van hand in eigen boezem steken. Beide partijen proberen namelijk iets te verkopen. De industrie verkoopt junkfood en de autoriteiten verkopen junk. Daarmee heeft de industrie een zenuw blootgelegd, die buitengewoon pijnlijk moet zijn voor de autoriteiten. Zij zijn namelijk niet langer meer de autoriteit. Zou dat de echte reden zijn van alle commotie?