Paleo Perikelen deel 5 – Vaatlijden bij mummies

Synopsis:
Met CT-scans bij mummies werd vastgesteld dat vaatlijden van alle tijden is. Dit betekent echter niet dat onze leefstijl er geen invloed op heeft. Bevolkingsgroepen die een moderne leefstijl hanteren blijken twee maal zoveel kalkafzetting te hebben op de aderen dan diegenen die een tradtionele leefstijl ondergaan. Het is onduidelijk of en in welk aandeel voeding hier een rol speelt. Dat vertellen de mummies niet. <<

De details van dit artikel zijn voorbehouden aan Kennisnetleden.

[woocommerce_members_only key=”Kennisnet”]Inleiding
Het fenomeen hartinfarct was begin van de 20e eeuw nog nauwelijks bekend, maar inmiddels zijn hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer 1 in de westerse wereld. Het wordt daarom do
or sommigen gekoppeld aan de moderne leefwijze, waaronder het voedingspatroon. Een nieuw mummie onderzoek laat echter zien dat vaatlijden, van alle tijden blijkt te zijn.

Vaatlijden
Het exacte ontstaan van vaatlijden is onbekend, maar in ieder geval is duidelijk dat de flexibiliteit van de slagaders met de jaren afneemt. Dit gebeurt in progressieve stadia, maar als er calcificatie wordt aangetroffen dan is er sprake van een verregaande vorm van vaatlijden. Als een dergelijke ader volloopt met bloedproppen of scheurt, dan is er natuurlijk een probleem. In veel gevallen gebeurt dit bij het hart, waardoor ischemie ontstaat, zuurstoftekort. Het hartweefsel sterft dan af en er is dus sprake van een zogenaamd infarct, afsterving als gevolg van zuurstoftekort. Het probleem begint echter bij de vaten. Omdat het hartinfarct pas de afgelopen eeuw pas echt bekendheid kreeg, ontstaat het vermoeden dat het een recent fenomeen is.

Het onderzoek
De auteurs wisten de hand te leggen op de CT scans van 137 mummies uit een tijdperk, dat meer dan 4.000 jaar spande. Egyptenaren, Peruvuanen, Puebloanen en Unanganen behoorden tot de selectie. De scan’s werden gecontroleerd op aanwezigheid van gecalcificeerde plaque op de aderwanden.

Het resultaat
Er werd plaque aangetroffen in 34 procent van de mummies bestaande uit vier volkeren. De Egyptenaren en de Peruvuanen hadden een agrarische cultuur, de Puebloanen kenden een horti-verzamelaarscultuur, terwijl de Unanganen tot het slag jager-verzamelaars behoorden. Hoewel de aantallen wat aan de lage kant zijn, hadden de auteurs geen reden om aan te nemen, dat de cultuur invloed had op de hoeveelheid en de mate van atherosclerose. Van de 47 mummies waar gecalcificeerde plaque werd geconstateerd, stelden de auteurs dat het voor 25 zeker was en 21 een vermoeden. Deze slag om de arm is belangrijk, vanwege de beperkingen van de CT scan. Deze geeft wel eens vals-positieven bij levende mensen en een betrouwbaarheidsonderzoek bij mummies is natuurlijk nog nooit uitgevoerd.

“In conclusion, atherosclerosis was common in four preindustrial populations, including a preagricultural hunter-gatherer population, and across a wide span of human history. It remains prevalent in contemporary human beings. The presence of atherosclerosis in premodern human beings suggests that the disease is an inherent component of human ageing and not characteristic of any specific diet or lifestyle.“, ofwel athersclerose is geen gevolg van dieet of leefstijl, zo suggereren de auteurs.

Overwegingen
De auteurs komen tot de conclusie, dat vaatlijden niet het gevolg is van dieet of leefstijl, omdat deze van de onderzochte bevolkingsgroepen zeer divers zijn. Zo kregen de Unanganen als eilandbewoners relatief veel omega-3 binnen en leefden de Egyptenaren van landbouw, terwijl beiden toch vatbaar zijn voor vaatlijden. Het was koren op de molen van de tegenstanders van het oervoeden, die het aangrepen om het idee van een heilzaam paleo dieet onderuit te halen. Toch hebben we sterke aanwijzingen uit deze moderne tijd, dat leefstijlfactoren weldegelijk van invloed zijn. Daarnaast is het goed om te weten, dat de groepen zo divers zijn en zo klein, dat er van enig statistisch overtuigend bewijs geen sprake kan zijn.

De voorstanders van het oervoeden wierpen het ‘neolistisch’ argument op, waarmee ze wilden zeggen dat de relatief jonge mummies niet representatief zouden zijn voor de paleo mens. Dit klinkt logisch, ware het niet dat de consistentie dan ver te zoeken is. We kunnen namelijk niet weten wat de oermens at en gebruiken bestaande jager-verzamelaars bevolkingsgroepen om de leemtes in onze kennis op te vullen. Vooral paleo-expert Cordain heeft hier behoorlijk wat werk in gestoken en zette een heranalayse van de etnographics atlas (antropologische databank) in, om de wereld ervan te overtuigen dat de gemiddelde jager-verzamelaar veel vlees at. Ook gebruikte hij destijds het voorbeeld van de Egyptenaren, waarbij vaatlijden al eerder was geconstateerd, als argument tegen graanconsumptie. Dit werd allemaal getolereerd en zelfs gewaardeerd, ook door ons. De criteria wijzigen, omdat het niet uitkomt, zou daarom hypocriet zijn.

Het veld is dus verdeeld en de paleo tegenstanders proberen de bevindingen gewichtiger te maken dan ze zijn. De voorstanders van het oerprincipe daarentegen proberen de feiten juist te baggetaliseren. We zullen daarom proberen de bevindingen in de context te plaatsen.

De Unanganen uit Alaska jagen in hun kayak’s op zeegedierte. Bron: Wikispaces

Allereerst is het fijn om te vernemen, dat het mummie onderzoek bevestigt, dat vaatlijden geen moderne aandoening is. Dit is in de jaren zestig van de vorige eeuw al door een groep onderzoekers vastgesteld (Lee KT 1964). Zij bestudeerden allereerst lijkschouwingsrapporten van diverse Amerikaanse ziekenhuizen. Uit hun analyse bleek dat Caucasiërs, Aziaten en Afrikanen ongeveer even vaak stierven aan een hart-infarct. Vervolgens werden lijkschouwingsrapporten opgevraagd uit Japan, Nigeria en Oeganda. Die bleken opvallend veel minder vaak het hartinfarct als doodsoorzaak te registreren. Hierdoor werd vermoed dat niet het ras, maar de locatie en daarmee gepaarde leefstijl, het probleem vormde. De onderzoekers gingen daarom nog een stap verder en importeerden honderden hartspieren uit Afrika, Korea en Japan. Er werd, door een onafhankelijk patholoog anatoom, in 244 Afrikaanse harten geen enkel (hersteld) infarct aangetroffen. De Koreaanse harten lieten 2 gevallen zien van de 106 en de Japanse harten registreerden 8 van 259. In de Amerikaanse groep (Albany) liet bijna 40% van de hartspieren, tekenen van een infarct zien. Nog veel interessanter is dat in al deze bevolkingsgroepen wel athersclerose is vastgesteld, ook in de groepen met verwaarloosbaar lage infarcten. Het zijn interessante, zo niet veel belangrijkere vindingen dan die van de mummies,

Mummies door een CT scan
Na dit buitengewoon fascinerend uitstapje is het goed om de bevindingen van de studie waar het nu om draait, ook in perspectief te plaatsen. De publicatie maakt namelijk melding van 4 procent coronaire plaque. Dat is een belangrijk gegeven, aangezien een infarct het gevolg is van aderverkalking rondom het het hart. Daarom is het goed om te weten dat niet alle mummies over een hart beschikten. Als men deze uit de groep verwijdert, dan springt het aandeel van 4 procent ineens naar 15 procent. Het is dus niet zo laag, als sommige mensen beweren. In het merendeel van de studies waarin kalkafzetting is gecontroleerd, blijkt de moderne mens twee maal zoveel calcificatie te hebben in vergelijk met de mummies. Dat alles bij elkaar sterkt het idee dat vaatlijden van alle tijden is, maar dat de moderne leefwijze de kans op een hart infact vergroot.

Conclusie
Deze publicatie over plaque bij mummies lokte felle reacties uit van voor- en tegenstanders van de oergedachte. Het romantische beeld, dat jager-verzamelaars geen vaatlijden kende, klopt niet en deze studie bevestigt het. Het idee dat het voedingspatroon en leefstijl geen invloed hebben op de mate van vaatlijden klopt echter ook niet, ongeacht wat deze mummie studie aan het licht heeft gebracht. Daarvoor is het statistisch niet sterk genoeg en valt het weg in het overweldigende bewijs wat we al hebben. De mummies bevestigen vooral wat we al weten en dat is dat een hartinfarct een multifactoriëel probleem is, waarop het voedingspatroon en leefwijze slechts deels invloed op hebben.

Leerpunten

• Vaatlijden is van alle tijden, zo tonen de CT scans aan van mummies van verschillende bevolkingsgroepen
• Het totaallichaam aan onderzoek suggereert echter dat de moderne leefstijl meer kalkzetting veroorzaakt dan de traditionele leefstijl
• Het is onduidelijk of en welk aandeel voeding speelt bij vaatlijden

[woocommerce_members_only]

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

• Op 9 juni – 13:15: Deel over ‘natuurlijk voeding’ ingekort en herschreven om het hele product versus nutriënten te duiden. Conclusie en overwegingen herschreven en vooral ingekort.

Geraadpleegde bron(nen)

• Alcock I (2014), White MP, Wheeler WW, et al. Longitudinal Effects on Mental Health of Moving to Greener and Less Green Urban Areas. Environ. Sci. Technol., 2014, 48 (2), pp 1247–1255
• Barański M (2014), Srednicka-Tober D, Volakakis N, e.a. Higher antioxidant and lower cadmium concentrations and lower incidence of pesticide residues in organically grown crops: a systematic literature review and meta-analyses. Br J Nutr. 2014 Sep 14;112(5):794-811Lee KE (2015), Williams KH, Sargent LD, et al. 40-second green roof views sustain attention: The role of micro-breaks in attention restoration. Journal of Environmental Psychology. Volume 42, June 2015, Pages 182–189
• Liu RH (2013) Dietary bioactive compounds and their health implications. J Food Sci. 2013 Jun;78 Suppl 1:A18-25.
• Maas J (2009), Verheij RA, de Vries S, Spreeuwenberg P, e.a. Morbidity is related to a green living environment. J Epidemiol Community Health. 2009 Dec;63(12):967-73
• EC (2012) 52012DC0252 Communication from the commission to the council. The combination effects of chemicals Chemical mixtures /* COM/2012/0252 final */
• KPMG (2012) Groen, gezond en productief. The Economics of Ecosystems & Biodiversity (tEEB NL): natuur en gezondheid. Rapport in opdracht van gemeente Amsterdam
• Ripple WJ (2007), Beschta RL. Restoring Yellowstone’s aspen with wolves. Biological Conservation 138 (2007) 514 – 519
• Smith-Spangler C (2012), Brandeau ML, Hunter GE, e.a. Are organic foods safer or healthier than conventional alternatives?: a systematic review. Ann Intern Med. 2012 Sep 4;157(5):348-66. Erratum in: Ann Intern Med. 2012 Oct