Positieve psychologie deel 2: De nalatenschap van Chris Peterson

door | okt 30, 2012 | Veranderkunde, vitaliteit

Christopher Peterson, professor aan de universiteit van Michigan en een van de 100 meest geciteerde psychologen ter wereld, overleed 9 oktober 2012. Zijn werk op het gebied van optimisme, gezondheid en welbevinden zijn uiteindelijk samengetrokken tot een bijbel van het ‘goede karakter’, dat hij samen met Martin Seligman schreef. Deze nalatenschap vormt een van de pijlers van de positieve psychologie.

Other people matter

Wij hebben Peterson tijdens meerdere congressen mee mogen maken en herinneren ons natuurlijk zijn klassieke uitspraak ‘other people matter’. De briljante stelling, waarmee hij menig congres opende, is simpel maar gelijkertijd rijk en vol emotie. Het is weinigen gegeven om zoveel mee te geven in slechts drie woorden. Het getuigt van grote kennis, diep inzicht en een gave, als iemand dit allemaal kan samentrekken tot een enkele zin, die leidt tot instante empathie en actiebereidheid. Hij was dan ook niet alleen een gezaghebbend onderzoeker, maar ook docent. Zijn hele leven heeft dan ook in dienst gestaan van het helpen van mensen naar een ander inzicht. Hij heeft vele prijzen binnengesleept, maar als er een het meest sprekend is,  dan is dat de prestigieuze Golden Apple voor beste docent.

Bijdragen aan de positieve psychologie

In zijn carrière werkte hij menig maal met dr. Martin Seligman, die bij installatie als president van de Amerikaanse Vereniging voor de Psychiatrie (APA), de positieve psychologie revolutie ontketende. Samen werkten ze bijvoorbeeld aan aangeleerde hulpeloosheid bij honden, een gegeven dat zij later vertaalden naar aangeleerd optimisme bij mensen. Het is dan ook niet vreemd, dat Seligman na het starten van de positieve psychologie stroming, opnieuw een beroep deed op de begaafde Peterson. Het doel was niets minder, dan het in kaart brengen van de attributen, die de basis vormen van een ‘goed karakter’. Daarmee moest het een tegenwicht vormen voor de DSM, de bijbel van het ziekelijk psychologisch gedrag. Het leidde tot een project ‘Values in Action’, afgekort als VIA.

Values in Action (VIA)

Vroeger werden de woorden karakter en persoonlijkheid door elkaar gebruikt, maar psycholoog Allport, scheidde de twee en prefereerde heel duidelijk de term persoonlijkheid. In het begrip karakter ligt namelijk een waarde oordeel besloten en dat was naar zijn mening ongepast in onderzoek. Het is precies dat waarde oordeel, waar Seligman naar op zoek was, toen hij positieve psychologie op scholen wilde introduceren om het goede karakter te laten ontwikkelen (Hunter JD 2000). In Peterson vond Seligman de juiste man, die met bezieling aan de slag ging en er drie jaar aan werkte.

Deugden en competenties

Het eerste wat vastgesteld moest worden was wat karakter is en waar deze uit bestaat. Er werd daarom gezocht naar universele waarden die een goed karakter beschreven, ook wel deugden genoemd. De onderzoekers inventariseerden ruim 200 klassiekers van onder ander Aristotelis, Plato, de bijbel, de talmoed, Confucsius en de koran. Zij kwamen tot de conclusie dat bijna alle tradities, beschreven in drie millennia, zes waarden of deugden gemeen hebben:
  • Wijsheid en kennis
  • Moed
  • Liefde en menselijkheid
  • Rechtvaardigheid
  • Gematigdheid
  • Spiritualiteit en transcendentie
Hoewel er accentverschillen zijn, vormen deze zes deugden, de basiskenmerken die door vrijwel alle religieuze en filosofische tradities over de hele wereld, worden erkend en samen omvatten ze het begrip van een goed karakter. Deugden vormen een loffelijk streven, maar zijn nog wat abstract en bovendien zijn er verschillende wegen naar Rome. De deugd van gematigdheid kan bijvoorbeeld via bescheidenheid, nederigheid, maar ook behoedzaamheid worden bereikt. Deze wegen zijn specifieker dan de deugden en worden karakteristieke competenties genoemd, waarlangs we de deugden kunnen bereiken.

Competenties

Competent zijn betekent iets kunnen, maar dan moet er nog altijd een verschil gemaakt worden tussen talent en competentie. Een talent is een aangeboren vermogen, terwijl competenties ontwikkeld worden. Natuurlijk hebben ze een relatie, maar kenmerkend voor competentie is ook dat er een keuze is, zeker als het gaat om een karakteristieke competentie.
Competenties vereisen vaak ook enige wilskracht. Iemand vergeven of het tonen van een onbaatzuchtige daad is een keuze, dat kracht en soms discipline kost. Het uitoefenen ervan is iets waar je trots op kunt zijn. Zelfs als competenties niet direct leiden tot resultaat, wordt de competentie om zichzelf gewaardeerd. Het tonen van een competentie leidt ook vaak tot inspiratie en bewondering en zelden tot afgunst. Het werken aan deugden en competenties heeft weinig te maken met leren, trainen of conditioneren, maar alles met ontdekken, creëren en eigen maken. Competenties kunnen gemeten en verbeterd worden om op deze wijze bij te dragen aan de deugden.
Ook de competenties werden systematisch in kaart gebracht en toegekend aan een deugd. Een competentie moet cross-cultureel gedragen worden, bijdragen aan zingeving en voldoening, een morele waarde hebben, heeft duidelijke negatieve tegenhangers, moet meetbaar en stabiel zijn (Peterson C 2004). Het leidde uiteindelijk tot een set van 24 competenties die samen met de deugden beschreven staan in het inmiddels klassieke standaardwerk genaamd VIA classificatie systeem.

Kritiek op de VIA

De VIA is een jong systeem en heeft niets minder dan het ambitieuze doel om een alles omvattend cross-culturele beschrijving te willen zijn van goede karakter eigenschappen. De opbouw van deugen en competenties is doordacht en logisch, maar daarmee niet perse valide. Verschillende statistische controles (Brdar B 2009, MacDonald 2008), zogenaamde factor analyses, bieden ruimte voor twijfel. Zij laten namelijk zien, dat de relatie tussen de zes deugen en de 24 competenties, niet zo sterk is als ze aanvankelijk gepresenteerd werden. Bovendien is er ook twijfel over de onafhankelijke bestaansrecht van sommige individuele competenties. Het is dus mogelijk dat dit in de toekomst verdicht gaat worden tot vier deugden en minder competenties. Peterson en Seligman hebben dit overigens zelf ook al geopperd (Peterson C 2004). Deze kritische houding is dan ook kenmerkend aan de Chris Peterson, die de hele stroming regelmatig herinnerde aan de integriteit van wetenschap. Hij was niet heel blij met hoe de positieve psychologie zich ontwikkelde tot een poppsychologie. Toch is de VIA bruikbaar, al was het alleen maar omdat een derde van de mensen, niet in staat is om de eigen goede eigenschappen te benoemen (Hill J 2001). Eenmaal geïdentificeerd kan er gewerkt worden vanuit de kracht van persoon en daarmee is de droom om een tegenhanger te creëren van de DSM, ook daadwerkelijk gerealiseerd. De komende jaren zal het moeten worden verfijnd en zullen interventies moeten worden getoetst. Het is dan ook jammer dat hij geen deel uit kan maken van deze boeiende reis.

Inschrijven nieuwsbrief #35

Schrijf je in voor één of beide nieuwsbrieven

Ontvang periodiek onze meest recente nieuwsberichten over vitaliteit en/of leefstijl. Als het geen waarde (meer) toevoegt dan kun onderaan de nieuwsbrief met een paar klikken uitschrijven.


Conclusie

Dr. Christopher Peterson was een van de grondleggers van de positieve psychologie stroming. Zijn onderzoek naar aangeleerde hulpeloosheid, naar persoonlijkheid en de vertaling naar aangeleerd optimisme hebben de weg geeffend. Hij was daarom ook de juiste man om een zeer ambitieus project als de VIA te leiden. Hoewel ook wij nog dagelijks worstelen met de klinische vertaling van dit werk in ontwikkeling, is er weinig twijfel over het belang van werken met de kracht in plaats van de klacht. Peterson heeft dat concreet handen en voeten gegeven en daarmee de werkwijze en het inzicht van vele professionals veranderd. Daarmee kunnen we niet anders dan tot de conclusie komen, Chris, you mattered!

Meer lezen uit deze categorie 'Coachen':

Oxytocine, het knuffelhormoon? Is de liefde over?

Oxytocine, het knuffelhormoon? Is de liefde over?

aIn 2010 werd het hormoon oxytocine wereldwijd populair. De auteurs van een baanbrekend onderzoek concludeerden dat het mensen zou helpen om elkaar meer te vertrouwen en daarmee meer te binden. In een 2011 TED talk gaf Paul Zak, een van de auteurs, een recept mee....

Lessen over veerkracht van David Goggins

Lessen over veerkracht van David Goggins

David Goggins is een voormalig Navy seal, ultramarathonloper en motiverende spreker. Hij claimt geen bijzondere talenten te hebben, maar wel ontdekt te hebben hoe hij belemmerende gedachten kan overwinnen waardoor hij deze onmenselijke prestaties heeft neer kunnen...

Zijn familieopstellingen effectief?

Zijn familieopstellingen effectief?

Familie-opstellingen zijn populair onder coaches en therapeuten. Het is een therapeutische sessie waarbij een deelnemer een vraagstuk inbrengt waar hij of zij helderheid over wil krijgen. Voor de hoofdrolspelers in dat vraagstuk, vaak familieleden van degene die het...

Dit onderwerp komt aan bod in de volgende opleidingen:

Meer lezen uit overige (kennisbank) categorieën:

Problemen met en oplossingen voor ACT

Problemen met en oplossingen voor ACT

Dit artikel is integraal overgenomen uit onze nieuwsbrief VisieVitaal (v202301010)Met Acceptance Commitment Therapy (ACT) weet je feitelijk niet wat het doet, je weet niet waarom je het doet, en ook niet of je rapportages kloppen. Er zijn mensen voor minder ontslagen,...

Introductie Chivo kompas

Introductie Chivo kompas

Wat is de basis van duurzame vitaliteit, de energie die nodig is om je leven lang doelen na te streven? Dat kun je meten aan de hand van psychomarkers. We hebben ze voor je samengetrokken tot het Chivo kompas.  Het Chivo kompas Het kompas is opgebouwd uit vier...

Connect community, welkom!

Connect community, welkom!

Chivo heeft altijd actief geïnteracteerd met (aspirant)professionals, omdat kennis delen en verantwoording afleggen voor claims behoren tot de kernwaarden. We zullen dit blijven voortzetten en gaan dat doen op ons nieuwe communityplatform genaamd Connect, dat volledig...

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

 

Geraadpleegde bron(nen)

  • Bhasin S, Storer TW, Berman N, e.a. The effects of supraphysiologic doses of testosterone on muscle size and strength in normal men. N Engl J Med. 1996 Jul 4;335(1):1-7
  • Schoenfeld BJ (2012) The use of nonsteroidal anti-inflammatory drugs for exercise-induced muscle damage: implications for skeletal muscle development. Sports Med. 2012 Dec 1;42(12):1017-28