Obesitas in perspectief deel 5: Fatshaming is schadelijk

Het idee dat obesitas te wijten is aan gebrek aan discipline en luiheid, is nog steeds aan de orde van de dag. Sommige mensen denken zelfs dat het hardop uiten ervan, het zogenaamde ‘fatshaming’, op een of andere wijze motiveert. Deze veronderstelling is niet alleen onjuist, het werkt zelfs compleet averechts.

Internalisatie is jezelf identificeren met je gewicht

Het onderzoek
In een recent onderzoek (Pearl RL 2017) werd een groep vrouwen gescreend op het effect van stigmatisering. Zo werd bijvoorbeeld gekeken in hoeverre zij eens waren met de stellingen zoals:

• Mijn gewicht is bepalend voor de wijze waarop ik mijn eigenwaarde inschat
• Ik ben nerveus over mijn gewicht vanwege de wijze waarop anderen mij beoordelen

De scores op deze vragen zijn een maat van internalisatie ofwel de wijze waarop zij zich negatief identificeren met hun gewicht. De deelnemers werden ook gescreend op gezondheidsindicatoren, waaronder de symptomen van het metabool syndroom. Een hogere internalisatie werd gecorreleerd met een driemaal hogere kans op het metabool syndroom en een verzesvoudiging van de triglyceridenwaarden. Stigmatisering lijkt dus ook fysieke gevolgen te hebben.

Volgens welke standaard is Oprah WInfrey dom en lui te noemen?

Misverstanden
Het idee dat het obese mensen lui en dom zijn is in strijd met de data. Een voorbeeld is bijvoorbeeld Oprah Winfrey, die decennialang voor het oog van de wereld, een pijnlijke strijd voerde met haar gewicht. Zij is naar geen enkele standaard dom en lui te noemen. Het geeft aan dat er meer speelt. Daarnaast is er een misverstand dat obese mensen per definitie ziek zijn. In een heel recent Nederlands onderzoek, uitgevoerd door het Erasmus MC onder 5.344 deelnemers over een periode van 15 jaar, blijkt dat obese mensen meer kans hebben op hartfalen, tenzij ze fysiek actief zijn (Koolhaas CM 2017). In dat laatste geval is er geen verschil is uitkomst. Aangezien coronaire incidenten op latere leeftijd plaatsvinden, was de startleeftijd van de deelnemers 55 jaar. Fit is dus veel belangrijker dan de BMI. Het is om meerdere redenen belangrijk om voorbij de kilo’s te kijken.

Schuldgevoel gaat over iets dat je verkeerd hebt gedaan, bij schaamte word je veroordeeld als mens

Schaamte
Het begrip ‘fatshaming’ is gericht om iemand te laten schamen. Het lijkt overeenkomsten te hebben met schuldgevoel, maar het gaat veel verder. Schuldgevoel kan nog werken als een moreel kompas, omdat het gaat over iets dat men verkeerd gedaan heeft. Bij schamen gaat het niet meer over gedrag, maar is het een veroordeling van de mens. Dit motiveert niet en een recent onderzoek toonde aan dat alcoholisten die zich het meest schaamden 15 keer meer alcohol dronken dan zij die zich niet schaamden (Randles R 2013). Het is uitsluiting en ontmenselijking, hetgeen onder ander leidt tot eenzaamheid, een nogal onderschatte oorzaak van ziektevorming. Daarnaast lokt het nog meer ongezond gedrag uit. Fatshaming draagt niet bij aan de oplossing, het vergroot het probleem.

Gewicht of mens?

Afslanktelevisie
Wij worden als kennisinstituut regelmatig geraadpleegd voor televisieprogramma’s en hebben daarom intieme kennis over wat er achter de schermen plaatsvindt van afslankcompetities. Het is een gespreksonderwerp in onze opleiding en het leidt heel vaak tot de vraag, hoeveel kg is deelnemer x weer aangekomen? Wij beantwoorden deze vraag steevast met ‘Je bedoelt dat je wilt weten hoe het met hem / haar gaat?”. Een persoon decimeren tot een getal op de weegschaal is ontmenselijking die wij in onze opleidingen nooit zullen toestaan. Ook dat is een vorm van fatshaming. Stigmatisering komt voor in vele gedaanten en wij vinden het belangrijk om dit onder de aandacht te brengen.

Wil je helpen of blijf je een deel van het probleem?

Conclusie
Fatshaming, uitingen bedoelt om dikkere mensen te motiveren door schaamte, is niet alleen ongepast, het werkt averechts. Fatshaming komt in vele gedaante voor en het leidt tot ontmenselijking en is ziekmakend. Mensen zijn meer dan kilo’s en ook onze branche zal een keuze moeten maken of ze willen helpen of dat ze een deel van het probleem willen blijven. Als je een deel van oplossing wilt zijn, dan aanvaard je ze als mens en verdiep je je verder in obesitas.

Redactionele noot

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, worden opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

We vernemen graag feedback over onze artikelen, omdat we verantwoording afleggen voor claims belangrijk vinden. Dit artikel is een korte post over actualiteit, een uitgelicht onderzoek of een curiositeit. Het is geen uitputtende verhandeling over het onderwerp, maar het is bedoeld om een punt te maken door het in de context te plaatsen. 

Wil je kennis uitwisselen over vitaliteit, fitness en leefstijl met andere (aspirant)professionals, bezoek dan onze connect community. Reageren op het artikel kan ook op de community, maar dan in de café's waar je lid van kunt worden.

Geraadpleegde bron(nen)

• Koolhaas CM (2017), Dhana K, Schoufou JD, e.a. Impact of physical activity on the association of overweight and obesity with cardiovascular disease: The Rotterdam Study. European Journal of Preventive Cardiology. First published date: January-01-2017
• Pearl RL (2017), Wadden TA, Hopkins CM, e.a. Association between weight bias internalization and metabolic syndrome among treatment-seeking individuals with obesity. Obesity (Silver Spring). 2017 Feb;25(2):317-322.
• Randles D (2013), Tracy J. Nonverbal Displays of Shame Predict Relapse and Declining
  Health in Recovering Alcoholics. Clinical Psychological Science April 2013 vol. 1 no. 2 149-155